Św. Kryspin

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
ołtarz boczny Matki Boskiej Odkupienia Niewolników
Identyfikator
DZIELO/13994
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
XVIII wiek
Technika i materiał
drewno; techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie; polichromia i złocenia
Wymiary szczegółowe
Wysokość figury – 124 cm
Szerokość figury – 47 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Domena Publiczna

Opis

Całopostaciowa, drążona z tyłu figura przedstawia św. Kryspina stojącego w kontrapoście na czterobocznym, profilowanym postumencie z napisem „Ś(więty) Kryspin”. Święty zwrócony jest niemal profilem w prawo. Skierowaną w trzech czwartych w prawo, nieznacznie odchyloną do tyłu głowę charakteryzuje pociągła, owalna twarz z wyraziście i nieco sumarycznie opracowanymi rysami. Blada karnacja uwydatnia wyraziste oczy, długi, prosty wąski nos oraz niewielkie, pełne usta. Mocno skręcone długie, ciemnobrązowe włosy opadają na barki. Charakterystyczne są dwa, ujmujące twarz na wysokości uszu, pukle w formie ażurowych pętelek. Ubiór świętego, przypominający paradną zbroję żołnierza rzymskiego, składa się z krótkiej, sięgającej kolan, złoconej tuniki z długimi rękawami, osłaniającej tors, srebrzonej zbroi płytowej o dekoracyjnie wyciętej dolnej krawędzi oraz spiętego na prawym ramieniu purpurowego płaszcza. Na nogach są wysoko wiązane buty o wywiniętych cholewkach. Święty prawą rękę wspiera na piersiach, w lewej trzyma miecz o srebrzonej głowni.

Zarys problematyki artystycznej

Święty Kryspin jest jednym ze świętych wywodzących się z Kościoła epoki starożytnej. W przedstawieniach plastycznych najczęściej pojawia się w towarzystwie swego brata św. Kryspiniana. Żyli oni w III wieku, w czasach cesarza Dioklecjana oraz współrządzącego z nim Maksymiana. Bracia wywodzili się z rodziny rzymskich patrycjuszy, jednak według siódmowiecznej legendy, w połowie III wieku udali się do Galii i zamieszkali w Soissons. Tam pracowali jako szewcy oraz ewangelizowali miejscową ludność. Posiadanymi dobrami i swoją pracą chętnie wspierali ubogich, a gdy brakowało materiałów kradli skóry, by wykonywać dla potrzebujących darmowe obuwie. Ów proceder dał nazwę kryspinadom, czyli dobrodziejstwom czynionym na cudzy koszt. Wierność religii chrześcijańskiej została okupiona przez braci śmiercią męczeńską około 285 roku z rozkazu cesarza Maksymiana. Najprawdopodobniej torturom i ostatecznie ścięciu mieczem zostali poddani w Rzymie. Ich relikwie przewieziono jednak do Soissons, gdzie w VI wieku wzniesiony został poświęcony im kościół. Patronat świętych Kryspina i Kryspiniana obejmuje przede wszystkim szewców, tkaczy i rzemieślników wykonujących wyroby ze skór.
Mimo tego, iż w kościele w Kętach święci bracia zostali ukazani niemal identycznie, jako młodzieńcy z półdługimi, kręconymi włosami, w wielu wizerunkach ikonograficznych św. Kryspin przedstawiany jest jako starszy z braci, z brodą. Zazwyczaj charakteryzuje ich ubiór rzemieślników, bogaty stój mieszczański lub nawiązujący do późnoantycznego. Dopełnieniem wizerunków świętych są natomiast przyrządy szewskie, jak młotek czy kopyto, a także narzędzia męczeństwa, stąd trzymany przez św. Kryspina miecz.
Rzeźba utrzymana jest w stylistyce barokowej. Wskazuje na to zdynamizowany układ postaci, charakteryzującej się lekkim skręceniem sylwetki. Typowym dla tego okresu jest także sposób opracowania twarzy z wyraziście zaakcentowanymi rysami oraz plastyczny modelunek dekoracyjnie ufryzowanych włosów.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, ołtarz poddawany był renowacji najprawdopodobniej w 1902 roku.

Literatura

Jacniacka Maria, Kryspin i Kryspinian [w:] Encyklopedia katolicka, (red.) Gigilewicz Edward, t. 9, Lublin 2002, sp. 1403-1404.

Streszczenie

Zdobiąca retabulum ołtarza bocznego Matki Boskiej Odkupienia Niewolników rzeźba św. Kryspina to wizerunek jednego z najdawniejszych świętych Kościoła katolickiego. W wizerunkach plastycznych pojawia się on zazwyczaj z przedstawieniem swojego brata, św. Kryspiniana.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Św. Kryspin", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-kryspin

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności