Św. Kinga

Dzieje zabytku

Obraz św. Kingi wykonał krakowski malarz Michał Stachowicz na początku XIX wieku do ołtarza św. Kingi (obecnie jest to ołtarz Najświętszego Serca Jezusa). Być może powstał on około 1807 roku, kiedy Stachowicz malował obraz „Stygmatyzacja św. Franciszka” do innego ołtarza bocznego lub w 1809 roku, kiedy wykonywał duże zlecenie dla klasztoru Franciszkanów w Wieliczce. Obraz przeniesiono w końcu XIX wieku do ołtarza bocznego prawego, który pierwotnie dedykowany był św. Kazimierzowi Królewiczowi, a następnie św. Piotrowi z Alcantary. Ołtarz ufundowała rodzina Matusików z Wieliczki po 1718 roku. Był konsekrowany przez biskupa Jana Tarłę 28 sierpnia 1721. Dnia 4 listopada 1893 kardynał Albin Dunajewski konsekrował ponownie ołtarz. Konserwację obrazu wykonał w czasie drugiej wojny światowej artysta-malarz Stefan Chmiel z Wieliczki. Obraz został ponownie odnowiony i uroczyście poświęcony w 1992 roku, w 700. rocznicę śmierci księżnej Kingi.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami, przedstawiający św. Kingę; podstawa obrazu ścięta półkoliście. W centrum kompozycji znajduje się św. Kinga zwrócona w trzech czwartych w swoją lewą stronę, ukazana w pozie klęczącej z rękoma złożonymi do modlitwy, z głową przechyloną na lewe ramię. Twarz św. Kingi jest owalna o bladej karnacji, z migdałowymi oczami skierowanymi ku górze, prostym nosem i pełnymi ustami, delikatnie rozchylonymi. Święta ubrana jest w brązowy habit, przewiązany sznurem, brązowy płaszcz oraz biało-czarny welon (strój klaryski). W dłoni trzyma różaniec. W górnej części kompozycji, po prawej stronie został ukazany Chrystus, siedzący na obłokach, zwrócony trzy czwarte w prawo, z prawą ręką wzniesioną w geście błogosławieństwa, lewą opuszczoną w dół. Ma podłużną twarz, długi i prosty nos, długą i ciemnobrązową brodę. Długie i ciemne włosy opadają na plecy. Jest ubrany w czerwony płaszcz, spływający z prawego ramienia, odsłaniający nagi tors. Nad jego prawym ramieniem dwójka małych aniołków unosi ku górze prosty krzyż. W dolnej części kompozycji, po prawej stronie obrazu widnieje wysoki pulpit, zasłany czerwonym obrusem, na nim leży otwarta księga. Poniżej pulpitu jest czerwona poduszka, na której są położone: korona i berło królewskie oraz gałązka białej lilii. Tło obrazu stanowi zachmurzone niebo. Kolorystyka ciemna, ciepła z dominacją brązu i elementami czerwieni. W lewym dolnym narożu obrazu na brzegu poduszki sygnatura „M(ichał) Stachowicz invenit / [nieczytelna data]”. Rama profilowana, złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz powstał na początku XIX wieku, jego autorem jest krakowski malarz Michał Stachowicz (1768-1825), który w 1807 i w 1809 roku wykonał szereg innych prac dla wielickiego klasztoru, m.in. antepedia, obrazy „Św. Klara”, „Św. Jan Kanty”, „Św. Walenty”, „Stygmatyzacja św. Franciszka” i inne. Stachowicz choć podejmował różne tematy w swojej twórczości (malował sceny współczesne i historyczne, portrety, widoki miast, zabytki architektoniczne, sceny religijne, osobliwości przyrody, stroje ludowe i mundury wojskowe, ilustrował różne utwory i rysował mapy geograficzne i strategiczne) to jednak największą część jego prac stanowi właśnie malarstwo religijne. Przykłady tych dzieł możemy odnaleźć w wielu kościołach na terenie Krakowa i Małopolski: w Rudawie, Krośnie, Rybnej, Chrzanowie, Porębie Żegoty, Czernichowie, czy Suchej. Pomimo tak ogromnej ilości prac obrazy religijne artysty są uważane za najsłabsze spośród jego całego dorobku. W obrazach tych zarzuca się mu czasem błędy kompozycyjne lub kolorystyczne. Jednocześnie w religijnym malarstwie Stachowicza wskazywany jest wpływ manieryzmu włoskiego i rodzinnych twórców, tj. Tadeusza Kuntzego i Szymona Czechowicza. W centrum kompozycji wielickiego dzieła została ukazana św. Kinga, która urodziła się w 1234 roku. Była córką króla Węgier Beli IV. Została poślubiona księciu sandomierskiemu Bolesławowi Wstydliwemu. Święta Kinga, zwana również Kunegundą opiekowała się biednymi i kobietami, które spodziewały się potomstwa, osobiście angażowała się w sprawy sądowe, aby bronić sierot, wdów i ubogich. Fundowała kościoły, w tym za największe jej dzieło uważa się fundację klasztoru Klarysek w Starym Sączu, do którego wstąpiła po śmierci męża. Zmarła w 1292 roku. Prawdopodobnie obraz mógł stanowić komplet wystroju ołtarza św. Kingi wraz z antepedium (również autorstwa Michała Stachowicza) ukazującym scenę odnalezienia pierścienia św. Kingi w bryle soli. Obecnie antepedium znajduje się w ołtarzu przytęczowym, lewym Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Nie bez powodu na antepedium ukazano scenę z odnalezienia jej pierścienia w bryle soli w kopalni. Święta Kinga jest szczególnie czczona przez górników wielickich, którzy po jej beatyfikacji ubiegali się o relikwie świętej do kościoła parafialnego w Wieliczce. Kult św. Kingi, jako patronki górników salinarnych prawdopodobnie początkowo istniał w Bochni, a dopiero później objął środowisko wielickie. Liczne pielgrzymki do grobu świętej patronki w Starym Sączu odbywały się w latach 1992-1994, kiedy kopalni zagroziło zalanie wodą, a kościół Reformatów uległ poważnym uszkodzeniom.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny, ubytki i spękania warstwy malarskiej na całości płótna, spłowiały werniks, zabrudzenia powierzchni.

Streszczenie

Obraz „Św. Kinga” namalował krakowski malarz Michał Stachowicz na początku XIX wieku. Dzieło przedstawia św. Kingę, córkę króla węgierskiego Beli IV, małżonkę Bolesława Wstydliwego, fundatorkę klasztoru Klarysek w Starym Sączu. Michał Stachowicz dwa lata później wykonał szereg innych prac dla klasztoru, m.in. antepedia, obrazy „Św. Klara”, „Św. Jan Kanty”, „ Św. Walenty” i inne. Obraz znajduje się w ołtarzu bocznym prawym, który pierwotnie dedykowany był św. Kazimierzowi Królewiczowi, a następnie św. Piotrowi z Alcantary. Ołtarz ufundowała rodzina Matusików z Wieliczki po 1718. Był konsekrowany przez biskupa Jana Tarłę 28 sierpnia 1721 roku. Wcześniej obraz znajdował się w ołtarzu św. Kingi (obecnie jest to ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa).

Bibliografia