Św. Józef z Dzieciątkiem

Dzieje zabytku

Obraz św. Józefa z Dzieciątkiem powstał najpewniej w pierwszej połowie XIX wieku. W kronice parafialnej zostały wymienione rzeczy zakupione przez księdza Ludwika Kusiorowicza, który był w proboszczem parafii w Gdowie w latach 1842-1888, w tym „Obraz na zasuwie do Wielkiego ołtarza 60 f(lorenów)”. Wzmianka ta może odnosić się do omawianego obrazu, pełniącego rolę zasuwy w ołtarzu głównym. Prawdopodobnie dzieło było odnawiane razem z całym wyposażeniem w latach 1976-1979 oraz w 1998 roku.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta. W centrum postać siedzącego św. Józefa z Dzieciątkiem. Święty zwrócony jest w trzech czwartych w prawo, z głową ukazaną w profilu. Prawą ręką podtrzymuje siedzące obok Dzieciątko, lewą wyciąga przed siebie. Twarz ma pociągłą, o głęboko osadzonych oczach, okoloną siwym zarostem i włosami. Nad głową ma nimb. Święty ubrany jest w żółtą tunikę z dużym dekoltem, obficie drapowaną oraz fioletowy płaszcz spływający na plecy i opadający po lewej stronie postaci. Na jego kolanach leżą białe lilie. Dzieciątko siedzi na parapecie, na poduszce, w otoczeniu zielonej draperii, zwrócone jest w trzech czwartych w lewo, w stronę Józefa. Lewą dłonią ujmuje jego twarz, prawą trzyma przy boku kulę zwieńczoną krzyżem. Twarz ma pełną, z oczami skierowanymi ku górze, małym nosem i pełnymi ustami, okoloną gęstymi, brązowymi włosami. Wokół głowy jasna poświata. Dzieciątko w partii bioder przepasane jest białą, obficie drapowaną tkaniną. W prawej części obrazu fragment kolumny na postumencie, w lewej widoczny kamienny parapet. W głębi, za kolumną podwieszona jest zielona kotara. W lewym górnym rogu uskrzydlone główki anielskie pośród obłoków na rozświetlonym tle (zasłonięte przez ramę). Kolorystyka ciepła, brunatna, z dominantą żółcieni i brązów, przełamana zimnymi zieleniami i błękitami, silny światłocień.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz powstał zapewne w pierwszej połowie XIX wieku, gdyż formalnie osadzony jest jeszcze w konwencji późnobarokowej. Świadczy o tym niezwykle ekspresyjny sposób drapowania obfitej tkaniny, której fałdy wydobyte są jeszcze mocniej silnym światłocieniem. Podobnie wskazuje na to zastosowanie scenograficznego tła, z teatralnymi elementami charakterystycznymi dla obrazów powstałych w XVIII wieku, takimi jak kolumna i draperia. Sposób kształtowania form oraz kompozycja omawianego obrazu odwołuje się jeszcze do dzieł z poprzedniego stulecia, jakkolwiek sam sposób malowania, szczególnie widoczny w partiach postaci, wydaje się być późniejszy. Długie trwanie form późnobarokowych w sztuce sakralnej, zwłaszcza w pierwszej połowie XIX wieku, było stosunkowo powszechne tak na prowincji, jak i w większych ośrodkach artystycznych.
Święty Józef był oblubieńcem Marii i opiekunem Jezusa, dlatego przedstawiany jest z Dzieciątkiem. Żył w czystości, na co wskazuje jego atrybut – lilia.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Przetarcia i drobne ubytki warstwy malarskiej. Obraz był prawdopodobnie odnawiany w latach 1976-1979 oraz w 1998 roku.

Streszczenie

Obraz św. Józefa z Dzieciątkiem powstał najpewniej w pierwszej połowie XIX wieku. Prawdopodobnie został zakupiony do kościoła przez księdza Ludwika Kusiorowicza, proboszcza parafii gdowskiej w latach 1842-1888, jako zasuwa obrazu w ołtarzu głównym. Dzieło stosunkowo mocno osadzone jest jeszcze w konwencji późnobarokowej. Przedstawia św. Józefa, który był oblubieńcem Marii i opiekunem Jezusa. Święty żył w czystości, na co wskazuje jego atrybut – lilia.

Bibliografia