Św. Jan Ewangelista z grupy Ukrzyżowania

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
Kraków
Gmina
Kraków
Miejscowość
Kraków
Tagi
gotyk późny gotyk rzeźba gotycka rzeźba późnogotycka rzeźba XVI wieku sztuka gotycka sztuka późnogotyka sztuka XVI wieku
Miejsce przechowywania
nawa, ściana północna
Identyfikator
DZIELO/25269
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
początek XVI wieku (około 1500 roku)
Technika i materiał
drewno lipowe i sosnowe, rzeźbione, polichromowane
Wymiary podstawowe
wysokość – 168 cm
Autor noty katalogowej
Justyna Kuska
Uznanie autorstwa 4.0

Dzieje zabytku

Grupa rzeźbiarska składająca się z rzeźb Chrystusa na krzyżu, Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty do 1979 roku znajdowała się na zewnątrz świątyni, na wschodniej ścianie prezbiterium kościoła św. Marka od strony ulicy Sławkowskiej. W latach 1979-1981 przeprowadzono konserwację zabytku, po której rzeźby umieszczono wewnątrz kościoła na północnej ścianie bocznej nawy. Pierwotnie grupa Ukrzyżowania znajdowała się na belce tęczowej świątyni. Figury nie pochodzą z tego samego czasu. Zdaniem badaczy, krucyfiks mógł powstać w drugiej połowie XV lub na początku XVI wieku, rzeźby asystencyjne tj. figury Marii i św. Jana powstały na początku XVI wieku w innym warsztacie. Być może zostały uzupełnione po pożarze kościoła z 1494 roku. Wojciech Walanus z kolei uważa, że figury te mogą pochodzić z jednego z krakowskich kościołów zburzonych na początku XIX wieku.

Opis

Pełnoplastyczna rzeźba ustawiona na niewielkiej, owalnej podstawie. Święty Jan przedstawiony całopostaciowo, w pozycji stojącej z ciałem zwróconym w trzech czwartych w prawo. Został ukazany jako szczupły mężczyzna o bujnych, kręconych włosach w kolorze ciemnobrązowym tworzących głęboko rzeźbione loki oraz chudej, „kościstej” twarzy z wyraźnie zaznaczonymi łukami brwiowymi i kośćmi policzkowymi. Wzrok uniesiony ku górze. Postać w lewej ręce trzyma księgę umieszczoną w brązowej sakiewce, prawą podtrzymuje połę płaszcza. Święty ubrany jest w ciemnozieloną, sięgającą ziemi szatę z długimi rękawami i wysokim kołnierzem oraz czerwony płaszcz. Spod szat widoczne są bose stopy. Figura w pełni polichromowana.

Zarys problematyki artystycznej

Józef Lepiarczyk i Andrzej M. Olszewski zwrócili uwagę na różny sposób kształtowania draperii szat w figurach Marii oraz św. Jana i rzeźbie ukrzyżowanego Chrystusa. W figurach asystencyjnych są one modelowane twardo i światłocieniowo, jakby z blachy. Perizonium okrywające biodra Chrystusa jest natomiast rzeźbione płycej i tworzy drobne marszczenia draperii. Ta obserwacja skłoniła badaczy do wysunięcia tezy, że wspomniane rzeźby zostały wykonane w różnym czasie przez odrębne warsztaty rzeźbiarskie. Posągi Marii i św. Jana pod względem stylistycznym należą do końcowej fazy gotyku. Zdaniem Andrzeja M. Olszewskiego mogły powstać po pożarze, jaki strawił kościół św. Marka w czerwcu 1494 roku. Górną granicę czasu powstania rzeźb wyznacza, zdaniem badacza porównanie z grupą Ukrzyżowania z tzw. tryptyku Jana Olbrachta z katedry wawelskiej. Dzieło to powstało około 1503 roku i jest zależne od rzeźb z kościoła św. Marka, które musiały zatem powstać nieco wcześniej. Badaczom nie udało się znaleźć dzieł pochodzących z tego samego warsztatu co omawiana figura ukrzyżowanego Chrystusa z kościoła św. Marka. Jednak zdaniem Andrzeja M. Olszewskiego „osadzona jest ona dobrze w tle małopolskiej rzeźby późnogotyckiej. Ze względu na głowę (łącznie z koroną cierniową) datować ją wolno na początek w. XVI”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, zabrudzenia. Rzeźba została poddana konserwacji w latach 1979-1981.

Streszczenie

Grupa rzeźbiarska składająca się z rzeźb Chrystusa na krzyżu, Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty do 1979 roku znajdowała się na zewnątrz świątyni, na wschodniej ścianie prezbiterium kościoła św. Marka od strony ulicy Sławkowskiej. Po konserwacji zabytku w latach 1979-1981 rzeźby umieszczono wewnątrz kościoła na północnej ścianie bocznej nawy. Pierwotnie grupa Ukrzyżowania znajdowała się na belce tęczowej świątyni. Figury nie pochodzą z tego samego czasu ani tego samego warsztatu. Zdaniem badaczy, krucyfiks mógł powstać w drugiej połowie XV lub na początku XVI wieku, rzeźby asystencyjne tj. figury Marii i św. Jana powstały na początku XVI wieku. Wojciech Walanus uważa, że rzeźby Marii i św. Jana mogą pochodzić z jednego z krakowskich kościołów zburzonych na początku XIX wieku.

Bibliografia

Walanus Wojciech, "Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce 1490-1540", Kraków 2006

Jak cytować?

Justyna Kuska, "Św. Jan Ewangelista z grupy Ukrzyżowania", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-jan-ewangelista-z-grupy-ukrzyzowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności