Św. Jan Ewangelista z grupy Ukrzyżowania

Dzieje zabytku

Grupa rzeźbiarska składająca się z rzeźb Chrystusa na krzyżu, Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty do 1979 roku znajdowała się na zewnątrz świątyni, na wschodniej ścianie prezbiterium kościoła św. Marka od strony ulicy Sławkowskiej. W latach 1979-1981 przeprowadzono konserwację zabytku, po której rzeźby umieszczono wewnątrz kościoła na północnej ścianie bocznej nawy. Pierwotnie grupa Ukrzyżowania znajdowała się na belce tęczowej świątyni. Figury nie pochodzą z tego samego czasu. Zdaniem badaczy, krucyfiks mógł powstać w drugiej połowie XV lub na początku XVI wieku, rzeźby asystencyjne tj. figury Marii i św. Jana powstały na początku XVI wieku w innym warsztacie. Być może zostały uzupełnione po pożarze kościoła z 1494 roku. Wojciech Walanus z kolei uważa, że figury te mogą pochodzić z jednego z krakowskich kościołów zburzonych na początku XIX wieku.

Opis

Pełnoplastyczna rzeźba ustawiona na niewielkiej, owalnej podstawie. Święty Jan przedstawiony całopostaciowo, w pozycji stojącej z ciałem zwróconym w trzech czwartych w prawo. Został ukazany jako szczupły mężczyzna o bujnych, kręconych włosach w kolorze ciemnobrązowym tworzących głęboko rzeźbione loki oraz chudej, „kościstej” twarzy z wyraźnie zaznaczonymi łukami brwiowymi i kośćmi policzkowymi. Wzrok uniesiony ku górze. Postać w lewej ręce trzyma księgę umieszczoną w brązowej sakiewce, prawą podtrzymuje połę płaszcza. Święty ubrany jest w ciemnozieloną, sięgającą ziemi szatę z długimi rękawami i wysokim kołnierzem oraz czerwony płaszcz. Spod szat widoczne są bose stopy. Figura w pełni polichromowana.

Zarys problematyki artystycznej

Józef Lepiarczyk i Andrzej M. Olszewski zwrócili uwagę na różny sposób kształtowania draperii szat w figurach Marii oraz św. Jana i rzeźbie ukrzyżowanego Chrystusa. W figurach asystencyjnych są one modelowane twardo i światłocieniowo, jakby z blachy. Perizonium okrywające biodra Chrystusa jest natomiast rzeźbione płycej i tworzy drobne marszczenia draperii. Ta obserwacja skłoniła badaczy do wysunięcia tezy, że wspomniane rzeźby zostały wykonane w różnym czasie przez odrębne warsztaty rzeźbiarskie. Posągi Marii i św. Jana pod względem stylistycznym należą do końcowej fazy gotyku. Zdaniem Andrzeja M. Olszewskiego mogły powstać po pożarze, jaki strawił kościół św. Marka w czerwcu 1494 roku. Górną granicę czasu powstania rzeźb wyznacza, zdaniem badacza porównanie z grupą Ukrzyżowania z tzw. tryptyku Jana Olbrachta z katedry wawelskiej. Dzieło to powstało około 1503 roku i jest zależne od rzeźb z kościoła św. Marka, które musiały zatem powstać nieco wcześniej. Badaczom nie udało się znaleźć dzieł pochodzących z tego samego warsztatu co omawiana figura ukrzyżowanego Chrystusa z kościoła św. Marka. Jednak zdaniem Andrzeja M. Olszewskiego „osadzona jest ona dobrze w tle małopolskiej rzeźby późnogotyckiej. Ze względu na głowę (łącznie z koroną cierniową) datować ją wolno na początek w. XVI”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, zabrudzenia. Rzeźba została poddana konserwacji w latach 1979-1981.

Streszczenie

Grupa rzeźbiarska składająca się z rzeźb Chrystusa na krzyżu, Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty do 1979 roku znajdowała się na zewnątrz świątyni, na wschodniej ścianie prezbiterium kościoła św. Marka od strony ulicy Sławkowskiej. Po konserwacji zabytku w latach 1979-1981 rzeźby umieszczono wewnątrz kościoła na północnej ścianie bocznej nawy. Pierwotnie grupa Ukrzyżowania znajdowała się na belce tęczowej świątyni. Figury nie pochodzą z tego samego czasu ani tego samego warsztatu. Zdaniem badaczy, krucyfiks mógł powstać w drugiej połowie XV lub na początku XVI wieku, rzeźby asystencyjne tj. figury Marii i św. Jana powstały na początku XVI wieku. Wojciech Walanus uważa, że rzeźby Marii i św. Jana mogą pochodzić z jednego z krakowskich kościołów zburzonych na początku XIX wieku.

Bibliografia