Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Rzeźba św. Barbary z drugiej połowy XVIII wieku najprawdopodobniej wtórnie została wykorzystana we wczesnoklasycystycznej nastawie bocznego ołtarza Najświętszego Serca Pana Jezusa z początku XIX wieku.

Opis

Pełnopostaciowa figura ukazuje stojącą frontalnie świętą Barbarę w kontrapoście. Święta w uniesionej na wysokości piersi lewej ręce trzyma złocony kielich, natomiast prawą ma uniesioną ku górze na wysokość głowy. Kobieta ma pociągłą twarz o pucułowatych, rumianych policzkach, wyrazisty nos i usta oraz szeroko otwarte oczy ze spojrzeniem skierowanym na widza. Jej głowę otaczają długie brązowe włosy spływające na ramiona. Na głowie ma złoconą koronę o floralnych sterczynach. Ubrana jest w złocony, taliowany, wzorzysty gorset oraz mocno drapowaną spódnicę odsłaniającą czubki butów.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba św. Barbary nawiązuje w swojej formie do jej przedstawień reprezentacyjnych. Uniesiona do góry prawa ręka, która pierwotnie coś trzymała oraz dekoracyjny gorset zdaje się wskazywać na popularny wzór graficzny ze św. Barbarą z drugiej połowy XVII wieku, wg którego m.in. wykonano obraz w zniesionym ołtarzu bocznym w Jawiszowicach, czy też obraz św. Barbary na osiemnastowiecznym feretronie w niedalekiej Polance Wielkiej, wykorzystany także później przy tworzeniu podobnego obrazu z przełomu XVIII i XIX wieku znajdującego się obecnie w domu kapitulnym przy ul. Kanoniczej w Krakowie. Rzeźba zapewne pierwotnie przynależała do wcześniejszego ołtarza z drugiej połowy XVIII wieku. Pod względem formalnym przedstawienie to wyrasta z tradycji rokokowych realizacji, które kształtowane były "manierą Fontany". Stąd też posiada teatralne upozowanie, "grając" sobie powierzoną rolę, aczkolwiek nie jest to figura zdeformowana lub manieryczna. Taka tendencję można było zauważyć w twórczości Francesca Placidiego (np. wystrój rzeźbiarski w Morawicy), lub też u Piotra Korneckiego (np. rzeźby u cystersów w Jędrzejowie lub w farze w Bochni).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo zły stan drewna uszkodzonego przez drewnojady, podobnie jak cała struktura ołtarza.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 492;
T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 401-402;
L. Petzoldt, Barbara, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 5, Ikonographie der Helligen. Aaron bis Crescentianus von Rom, Herg. E. Kirschbaum, Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 304-311;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 1094.

Streszczenie

Rzeźba św. Barbary z drugiej połowy XVIII wieku najprawdopodobniej wtórnie została wykorzystana we wczesnoklasycystycznej nastawie bocznego ołtarza Najświętszego Serca Pana Jezusa z początku XIX wieku.