Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica uzyskała kształt kielicha. Czaszę w formie ściętej kuli, zaopatrzoną u spodu w profilowanie, wsparto na bogato toczonym trzonie w kształcie tralki, przechodzącym w profilowaną stopę ustawioną na wielobocznym cokoliku. Płaska nakrywa chrzcielnicy ozdobiona została połączonymi ze sobą sześcioma spływami wolutowymi, zdobionymi motywem kaboszonów, spiętymi w górze masywną, zamkniętą koroną. Całość pokrywa polichromia marmoryzowana w kolorach szaro-zielonkawych. Zwieńczenie i niektóre profile są złocone.

Chrzcielnica

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Przeciszów
Miejscowość
Przeciszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Zator
Parafia
Narodzenia św. Jana Chrzciciela
Identyfikator
DZIELO/23206
Kategoria
chrzcielnica
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVI wieku (?)
Technika i materiał
drewno polichromowane, techniki snycerskie, złocenie
Wymiary podstawowe
wysokość – 180 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Najprawdopodobniej drewniana chrzcielnica pochodzi ze starego, drewnianego kościoła z XVI wieku, który zastąpiono obecną, murowaną świątynią.

Opis

Chrzcielnica uzyskała kształt kielicha. Czaszę w formie ściętej kuli, zaopatrzoną u spodu w profilowanie, wsparto na bogato toczonym trzonie w kształcie tralki, przechodzącym w profilowaną stopę ustawioną na wielobocznym cokoliku. Płaska nakrywa chrzcielnicy ozdobiona została połączonymi ze sobą sześcioma spływami wolutowymi, zdobionymi motywem kaboszonów, spiętymi w górze masywną, zamkniętą koroną. Całość pokrywa polichromia marmoryzowana w kolorach szaro-zielonkawych. Zwieńczenie i niektóre profile są złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Chrzcielnica w Przeciszowie stanowi odosobniony przykład dzieła snycerskiego tego rodzaju, najpewniej z drugiej połowy XVI wieku, gdyż większość tego rodzaju sprzętów odkuwano z kamienia.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zły. Drewno zostało silnie zaatakowane drewnojadami, stąd też zabytek wymaga szybkiej interwencji, odkażenia i impregnacji. Niektóre fragmenty są spróchniałe, stąd też wymagają kitowania. Widoczne są złuszczenia i ubytki polichromii.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 492;

Streszczenie

Chrzcielnica w Przeciszowie stanowi odosobniony przykład dzieła snycerskiego tego rodzaju, najpewniej z drugiej połowy XVI wieku, gdyż większość tego rodzaju sprzętów odkuwano z kamienia.

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Murowany kościół otrzymał układ jednonawowej świątyni z węższym prezbiterium zwróconym ku północy i wieżą dostawioną do nawy od południa. Prezbiterium jest jednoprzęsłowe zakończone spłaszczoną apsydą. Na jego przedłużeniu usytuowano czworoboczną zakrystię. Prostokątna nawa jest trójprzęsłowa o zaokrąglonych narożnikach. Od frontu wzniesiono czworoboczną wieżę o ściętych narożnikach, flankowaną piętrowymi lokalnościami. Wysunięto ją lekko ku przodowi, gdzie przechodzi wklęsłymi płaszczyznami w boczne części fasady. Jej górne piętro nakryte cebulastym hełmem zostało opięte po bokach wolutami, obok których ustawiono kamienne klasycystyczne wazy. Elewacje zewnętrzne artykułowano podziałami ramowymi, zamykając wysokości ścian gzymsem gurtowy. Na końcu nawy na siodłowym dachu pokrytym blachą umieszczono czworoboczną wieżyczkę na sygnaturkę zwieńczoną cebulastym hełmem z krzyżem. Podobnym dachem nakryto prezbiterium. Wnętrze kościoła zostało rozczłonkowane lizenami z wklęsłymi półlizenami po bokach, ponad którymi rozciągnięto odcinki belkowania. Całość nakryto sklepieniem żaglastym na zdwojonych gurtach. Od południa w nawie urządzono chór muzyczny wsparty na dwóch kolumnach z parapetem wklęsłowypukłym. W prezbiterium usytuowano ołtarz główny, a w nawie dwa ołtarze boczne. Tu także na ścianie zachodniej zawieszono ambonę.
kościół
kościół św. Jana Chrzciciela
Zdjęcie nr 1: Rokokowa ambona przyścienna uzyskała kształt ożaglowanego okrętu. Składa się z kosza w formie beczkowej łodzi oraz zaplecka w kształcie żagla przechodzącego w baldachim. Kosz został podzielony na dwie strefy. W dolnej przedstawiono stylizowane, srebrzone fale morskie z igrającymi w nich morskimi, złoconymi stworami. Jeden z nich połyka postać Jonasza. Natomiast górną strefę udekorowano złoconymi, rokokowymi kartuszami, skrzyżowanymi dwoma wiosłami okrytymi fragmentem sieci rybackiej na brązowym tle. Z prawej strony do kosza przymocowano złoconą wolutę zdobioną motywem rocalliowym przechodzącym w srebrzony sztandar przymocowany do złotej laski krzyżowej. W zaplecek ambony w kształcie srebrzonego, rozpostartego żagla wstawiono nowy obraz w kształcie stojącego prostokąta, ukazujący błogosławiącego Chrystusa. Zbawiciel został przedstawiony frontalnie w dwóch trzecich postaci z głową i spojrzeniem skierowanym w górę. Prawą ręką błogosławi, lewą zaś przyciska do piersi. Jezus ma pociągłą twarz o wydatnym nosie i ustach, otoczoną brodą i długimi włosami spływającymi na ramiona. Ubrany jest w białą tunikę oraz w przerzucony przez ramię czerwony płaszcz. Jego głowę okala świetlisty nimb na ciemnym tle. Powyżej rozpięty jest baldachim utworzony z masztu podtrzymywanego przez liny i zwisających żagli zakończonych motywem lambrekinowym. Na baldachimie stoi postać uskrzydlonego anioła w luźnej, niebieskiej tunice. Ponad nim na złoconym maszcie umieszczone dwie korony, jedna nad drugą. Na jego szczycie znajduje się gloria z Duchem Świętym w postaci gołębicy na tle srebrzystych obłoków i złotych promieni. Od wschodu do ambony przylegają schody z pełną balustradą artykułowaną romboidalnym płycinami o złoconych krawędziach z polem wypełnionym złoconym motywem rocalliowym.
ambona
ambona
Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta obramieniony ramą ołtarzową przedstawia scenę chrztu Chrystusa w Jordanie. W centrum kompozycji ukazano stojącego w Jordanie Chrystusa, który lekko pochylony obiema rękami podpiera się na ugiętej lewej nodze opartej o brzeg rzeki. Zbawiciel został ujęty w trzech czwartych w prawo. Ma pociągłą twarz o wydatnym nosie i ustach. Jego głowę okala brązowy zarost i długie włosy spływające na ramiona. Jego postać okrywa biała tkanina odsłaniając prawy bark i dolne fragmenty nóg. Z prawej strony Jezusa stoi na brzegu Jan Chrzciciel widoczny w trzech czwartych w lewo. W uniesionej nad głową Chrystusa prawej ręce trzyma muszlę, z której wylewa wodę na Zbawiciela. Natomiast w odsuniętej od tułowia lewej ręce trzyma drewnianą laskę krzyżową. Ponad Janem Chrzcicielem widać na tle jasnego nieba unoszącą się gołębicę Ducha Świętego w świetlistych promieniach. W głębi ukazano bieg rozlanej rzeki, a z prawej strony kompozycji skalisty brzeg ze wschodnia roślinnością oraz częściowo widoczną orientalną zabudowę miasta z palmą na pierwszym planie.
obraz
Chrzest Chrystusa
Zdjęcie nr 1: Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta. W centrum kompozycji przedstawiono Matkę Boską Różańcową w towarzystwie św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej. Siedząca na obłokach Madonna ukazana została frontalnie z głową pochyloną w lewo ujętą w trzech czwartych. Wyciągniętą prawą ręką podaje różaniec klęczącemu na ziemi św. Dominikowi, natomiast lewą przytrzymuje siedzącego na jej kolanach małego Jezusa. Maria ma pociągłą twarz o jasnej karnacji delikatny nos i usta oraz półprzymknięte oczy. Ubrana jest w szkarłatną suknię przepasaną w pasie oraz niebieski płaszcz podbity jasną ochrą, narzucony na ramiona i spięty pod szyją podłużną klamrą, którego lewa poła zakrywa jej kolana. Na głowie Maria ma jasną chustę, której rozwiane końce spływają na ramiona w całości zakrywając jej włosy. Na głowie otoczonej jasnym nimbem ma złotą koronę ze stylizowanymi floralnie sterczynami. Siedzące na kolanach matki Dzieciątko ujęte został w trzech czwartych w lewo. Jezus prawą ręką udziela błogosławieństwa Dominikowi, lewą zaś podtrzymuje na kolanach niebieski glob ze złotym krzyżykiem. Dzieciątko ma pociągłą twarz z drobnym nosem i ustami, otoczoną krótkimi jasnymi włosami odsłaniającymi fragment lewego ucha. Jego głowę okala świetlisty nimb. Klęczący z lewej strony św. Dominik został ukazany w trzech czwartych w prawo, z głową w profilu uniesioną w stronę Madonny. Obiema rękami odbiera różaniec od Marii zakończony złotym krzyżykiem. Jest to mężczyzna w średnim wieku o jasnej karnacji z siwiejącymi włosami z wyciętą tonsurą. Ma prosty nos i wydatne usta. Ubrany jest w biały habit i czarny płaszcz zakonny z kapturem. Wokół głowy widać nimb. Po drugiej stronie klęczy zwrócona w lewo św. Katarzyna ze Sieny. Prawą rękę przykłada do piersi, lewą zaś wyraźnie odsuwa od siebie w geście adoracji. Jej spojrzenie lekko uniesionej głowy jest skierowane w stronę Madonny. Katarzyna ma jasną karnację, drobny nos i usta. Święta ubrana jest w biały habit ze szkaplerzem oraz czarny welon, spod którego widać kornet i podwikę. Na głowie ma cierniową koronę. Jej głowę otacza nimb. W górnej części obrazu na tle obłoków ukazano dwóch adorujących Marię uskrzydlonych aniołów. Obaj ujęci zostali w pełnej postaci w trzech czwartych. Anioł z lewej pochyla głowę do przodu, trzymając w prawej ręce lilię, lewą zaś przykładając do piersi. Ubrany jest w długą jasną tunikę oraz bladoniebieską koszulę. Z kolei anioł z prawej unosi głowę ku górze, jednocześnie trzymając w lewej ręce złote berło. Na dole obrazu pomiędzy obu świętymi na tle łąki z widocznym w głębi górzystym krajobrazem leży otwarta księga oraz w tyle czarny pies z pochodnią w pysku, ukazany na tle globu.
obraz
Matka Boska Różańcowa
Zdjęcie nr 1: Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta. W centrum kompozycji przedstawiono frontalnie w półpostaci Matkę Boską z Dzieciątkiem na lewym ramieniu. Obie postacie przykrywają srebrne, złocone i trybowane w motywy kwiatowo-roślinne sukienki wotywne. Maria podtrzymuje małego Jezusa obiema, skrzyżowanymi rękami, trzymając równocześnie w prawej dłoni chustę. Jej głowa została ujęta nieznacznie w trzech czwartych w prawo. Madonna ma pociągłą twarz o jasnej karnacji i delikatnych, łagodnych rysach, z prostym nosem i pełnych ustach. Na głowie ma maforion lamowany taśmą. Maria ma na głowie złotą, zamkniętą koronę zwieńczoną globem z krzyżykiem. Korona jest dekorowaną kameryzacją. Trzymane przez Madonnę Dzieciątko jest zwrócone w jej stronę w trzech czwartych. Mały Jezus lewą ręka podtrzymuje przy boku księgę Ewangelii. Natomiast nieznacznie usztywnioną i wyciągniętą przed siebie prawą rękę unosi w geście błogosławieństwa. Jezus ma okrągłą twarz o jasnej karnacji, pełnych ustach i rumianych policzkach, okoloną jasnobrązowymi, krótkimi włosami nad czołem układającymi się w loki. Ubrany jest w tunikę lamowaną taśmą pod szyją i przy rękawach. Na stopach widoczne są sandały. Na głowie ma zamknietą, kameryzowaną, złoconą i trybowaną w srebrze koronę wotywną. Głowy obu postaci otaczają świetliste nimby oraz dwanaście metalowych gwiazdek widocznych wokół głowy Matki Boskiej, a także dwóch srebrnych, trybowanych w blasze aniołów. Pod szyją Marii do sukienki przytwierdzono sznury korali oraz złote łańcuszki. u dołu bogato lamowaną złotym ornamentem roślinnym.
obraz
Matka Boska Śnieżna
Zdjęcie nr 1: Obraz uzyskał formę stojącego prostokąta, zamkniętego u góry łukiem odcinkowym. Ujmuje go polichromowana i profilowana rama. W centrum kompozycji na jasnobrązowym, rozjaśnionym tle ukazano frontalnie w dwóch trzech Madonnę z Dzieciątkiem. Matka Boska na lewym ramieniu trzyma Dzieciątko, a w prawej ręce długie, fantazyjnie kształtowane, złote berło. Głowa Madonny ujęta została nieznacznie w trzech czwartych w prawo. Maria ma pociągłą twarz o jasnej karnacji i rumianych policzkach, wysokie czoło, prosty, długi nos i wydatne usta oraz ciemne oczy o spojrzeniu skierowanym na widza. Jej głowę otaczają jasne włosy spływające na ramiona. Ubrana jest w luźną, czerwoną suknię przewiązaną w pasie zieloną wstęgą oraz narzucony na nią błękitny płaszcz lamowany złotą taśmą z malowaną kameryzacją i perłami. W podobny sposób udekorowano fibulę w kształcie taśmy spinający płaszcz pod szyją. Maria na głowie ma wysoką, złotą koronę o floralno-kwiataowych sterczynach z malowaną kameryzacją. Dzieciątko Jezus ukazane zostało w trzech czwartych w lewo. Prawą rękę ma uniesioną w geście błogosławieństwa, prawą zaś podtrzymuje niebieski glob ze złotym krzyżykiem. Jezus ma pociągłą twarz o jasnej karnacji z rumianymi policzkami, drobny nos i usta oraz szeroko otwarte ciemne oczy o spojrzeniu skierowanym na widza. Jego głowę otaczają jasne, krótkie włosy odsłaniające lewe ucho. Zbawiciel na głowie ma koronę podobną do korony Marii. Jezus ubrany jest w czerwoną tunikę lamowaną pod szyją i przy rękawach taśmą z rzędem pereł oraz jasnoochrowy płaszcz podbity błękitem, wywinięty przy szyi. Głowy postaci otaczają złote gwiazdki.
obraz
Matka Boska z Dzieciątkiem

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Na okrągłej podstawie, częściowo wmurowanej w ścianę oraz prostopadłościennym cokole niewielka stopa z trzonem w typie balustradowej lalki podtrzymującej półkulistą czarę o powierzchni imitującej puklowanie z wklęską i zaoblonym brzegiem. Na kwadratowej podstawie data: „A(NNO) D(OMINI) 1707”. Pokrywa w kształcie smukłej półkopuły, ośmiopolowa, z żebrami. W polach między żebrami dekoracja z ornamentu małżowinowego. Latarnia ośmioboczna z profilowanym cokołem i gzymsem. Na latarni jajowata kula z toczonym daszkiem zwieńczonym guzem w kształcie zbliżonym do szyszki. Żebra kopuły, elementy dekoracyjne i ornamenty złocone. Tła i ściany latarni polichromowane, ciemnozielone.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Na niskiej prostopadłościennej podstawie, niewielka stopa z trzonem w typie balustradowej lalki podtrzymującej półkulistą czarę o powierzchni imitującej puklowanie z wklęską i zaoblonym brzegiem. Na trzonie ryty kartusz z godłem herbu Zadora pod kapeluszem z sześcioma chwostami po każdej ze stron, w trzech rzędach. Pokrywa w formie korony zamkniętej, z sześcioma kabłąkami złączonymi kulą i krzyżem; obręcz i kabłąki z malowanymi rautami i kaboszonami imitującymi kamienie jubilerskie. Wewnątrz korony grupa rzeźbiarska: Chrystus w Jordanie, z rękoma w geście modlitwy i św. Jan Chrzciciel polewający wodą głowę Jezusa.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Stopa na rzucie koła, na cokole; trzon profilowany, nodus tralkowy, ujęty pierścieniami. Czara półkulista z wywiniętą krawędzią. Pokrywa w formie korony zamkniętej, z czterema kabłąkami połączonymi kulą z krzyżem. Dno korony z uchwytem i datą: 1786 R.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica gotycka w kształcie kielicha. Posiada kolistą stopę, która przechodzi w stożkowato zwężającą się tuleję z wydatnym wałkiem w połowie wysokości. Czara dołem lekko zaokrąglona, rozchylająca się ku górze. Płaszcz dekorowany u dołu i poniżej górnej krawędzi wąskimi pasami z minuskułowymi napisami, przedzielone motywem lilii: MARIA ROSA ROT HIS UNS, ANNO DOMINI 1462. Pomiędzy nimi rozmieszczone są na obwodzie cztery plakietki przedstawiające trójpostaciową Grupę Ukrzyżowania oraz frontalny wizerunek księcia zatorskiego Wacława w całej postaci. W prawej ręce trzyma włócznię, lewą dłoń opiera na tarczy z orłem. Twarz okala broda zakończona w szpic oraz długie i sfalowane włosy. Głowę wieńczy niewysoka książęca mitra. Ubrany jest w długi płaszcz narzucony na późnogotycka zbroję. Drewniana pokrywa chrzcielnicy została dodana wtórnie.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnicą ustawiona na niskiej podstawie na planie kwadratu. Płaszcz stopy na planie ośmioboku, zwężający się ku górze, zamknięty profilowanym, ośmiobocznym pierścieniem. Trzon o przekroju ośmiobocznym. Czara o przekroju ośmiobocznym, wypukła, z wywiniętym brzegiem, w dolnej części dekorowana imitacją puklowania.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica usytuowana na postumencie na rzucie półkolistym i schodkowej, kwadratowej płycie. Jej trzon w typie gruszkowym dźwiga puklowaną, półkulistą czarę z profilowanym, ćwierćkolistym w przekroju wylewem. Pokrywa drewniana, bogato profilowana, malowana na czarno, zwieńczona złoconą kulą z krzyżem.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Chrzcielnica", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrzcielnica-64

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności