Matka Boska Śnieżna

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Przeciszów
Miejscowość
Przeciszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Zator
Parafia
Narodzenia św. Jana Chrzciciela
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/23254
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
olej na płótnie; srebro trybowane, złocone i srebrzone
Wymiary podstawowe
szerokość – 70 cm
wysokość – 90 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz przeniesiony z wcześniejszego kościoła i zainstalowany w ołtarzu głównym.

Opis

Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta. W centrum kompozycji przedstawiono frontalnie w półpostaci Matkę Boską z Dzieciątkiem na lewym ramieniu. Obie postacie przykrywają srebrne, złocone i trybowane w motywy kwiatowo-roślinne sukienki wotywne. Maria podtrzymuje małego Jezusa obiema, skrzyżowanymi rękami, trzymając równocześnie w prawej dłoni chustę. Jej głowa została ujęta nieznacznie w trzech czwartych w prawo. Madonna ma pociągłą twarz o jasnej karnacji i delikatnych, łagodnych rysach, z prostym nosem i pełnych ustach. Na głowie ma maforion lamowany taśmą. Maria ma na głowie złotą, zamkniętą koronę zwieńczoną globem z krzyżykiem. Korona jest dekorowaną kameryzacją. Trzymane przez Madonnę Dzieciątko jest zwrócone w jej stronę w trzech czwartych. Mały Jezus lewą ręka podtrzymuje przy boku księgę Ewangelii. Natomiast nieznacznie usztywnioną i wyciągniętą przed siebie prawą rękę unosi w geście błogosławieństwa. Jezus ma okrągłą twarz o jasnej karnacji, pełnych ustach i rumianych policzkach, okoloną jasnobrązowymi, krótkimi włosami nad czołem układającymi się w loki. Ubrany jest w tunikę lamowaną taśmą pod szyją i przy rękawach. Na stopach widoczne są sandały. Na głowie ma zamknietą, kameryzowaną, złoconą i trybowaną w srebrze koronę wotywną. Głowy obu postaci otaczają świetliste nimby oraz dwanaście metalowych gwiazdek widocznych wokół głowy Matki Boskiej, a także dwóch srebrnych, trybowanych w blasze aniołów. Pod szyją Marii do sukienki przytwierdzono sznury korali oraz złote łańcuszki. u dołu bogato lamowaną złotym ornamentem roślinnym.

Zarys problematyki artystycznej

Wizerunek przeciszowski stanowi kopię obrazu Matki Boskiej Śnieżnej – Salus Populi Romani (117x79 cm) z VI wieku przechowywanego w Cappella Paolina w Bazylice Santa Maria Maggiore w Rzymie. Obraz czczony jest w Wiecznym Mieście od VIII wieku. Kult Matki Boskiej Śnieżnej w sposób szczególny został rozpropagowany na obszarze Rzeczypospolitej Obojga Narodów po Soborze Trydenckim (1545-1563). W Polsce na mocy postanowień synodów biskupich można było malować obrazy Matki Boskiej z Dzieciątkiem wzorując się albo na obrazie częstochowskim albo na rzymskim wizerunku Matki Boskiej Śnieżnej. Typ tego wizerunku był wykorzystywany najczęściej do przedstawień Matki Boskiej Różańcowej lub Matki Boskiej Szkaplerznej. Szczególnymi propagatorami tego wizerunku byli jezuici. Kopie rzymskiego obrazu powstawały przede wszystkim w oparciu o grafiki np. powstałe w flamandzkim warsztacie rodziny Wierixów – ojca Antoniego i jego trzech synów: Jana (ok. 1549 – po 1615), Antoniego (1552-1624) i Hieronima (ok. 1553-1619). W tym typie namalowano bardzo wiele wizerunków maryjnych, które do dziś cieszą się kultem, np. Matka Boska Świętolipska (mal. Bartłomiej Pens, 1640), Matka Boska Leżańska, Matka Boska z klasztoru karmelitów w Czernej pod Krakowem lub też łaskami słynący wizerunek Matki Boskiej Różańcowej w kościele dominikanów w Krakowie. Wiele tego rodzaju obrazów powstało na Kresach Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej oraz na Podbeskidziu, czego przykładem są np. obrazy w Jawiszowicach (druga połowa XVIII wieku lub w Głębowicach (połowa XIX wieku). Warto zwrócić uwagę, że sposób malowania obu postaci zdradza rękę wprawnego malarza. Również dekorująca go srebrna sukienka jest przykładem dobrego rzemiosła artystycznego, zachowanego do naszych czasów.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Widoczne nieznaczne przemalowania oraz zżółcenie werniksu.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 462, 492;
P. Skubiszewski, Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001, s. 48;
H. Belting, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, Gdańsk 2010, s. 79-86;
I. Platowska-Sapetowa, Obraz Matki Boskiej Śnieżnej Królowej Rodzin z Kolegiaty w Jarosławiu, Jarosław-Łańcut 2012, s. 35-51;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 1094;
R. Kalinowski, Ecclesia Sancti Martini Jawiszowice, Kraków 2017, s. 83, il. s. 82.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej Śnieżnej z drugiej połowy XVII wieku został zapewne przeniesiony z wcześniejszego kościoła i zainstalowany w ołtarzu głównym. Stanowi ważne świadectwo szczególnego kultu tego wizerunku w Małopolsce i Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Matka Boska Śnieżna", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-sniezna-8

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności