Św. Augustyn

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Polanka Wielka
Miejscowość
Polanka Wielka
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Dekanat
Osiek
Parafia
Św. Marcina
Miejsce przechowywania
krypta pod nowym kościołem
Identyfikator
DZIELO/25223
Kategoria
rzeźba
Dookreślenie zabytku
rzeźba z ołtarza głównego
Czas powstania
połowa XVIII wieku
Technika i materiał
drewno, techniki snycerskie, polichromowanie, złocenie
Wymiary podstawowe
szerokość – około 75 cm
wysokość – 137 cm
Inne wymiary – wymiary pastorału – wysokość: 132 cm; szerokość: 15 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Rzeźba św. Augustyna pochodzi z ołtarza głównego w drewnianym kościele św. Mikołaja w Polance Wielkiej wykonanego w połowie XVIII wieku przez anonimowego pomocnika Johanna Georga Lehnera (ok. 1703-1776). Obecnie wraz z drugą figurą św. Kazimierza Królewicza z ołtarza została zdeponowana w krypcie nowego kościoła.

Opis

Rzeźba w całej postaci ukazuje frontalnie św. Augustyna ujętego w mocnym kontrapoście. Święty podniesioną prawą ręką trzyma pastorał, lewą zaś zdaje się odbierać rybę podawana mu przez nagie putto widniejące u jego stóp. Biskup w wysokiej infule ma pociągłą twarz o zapadniętych policzkach otoczoną rozwianą, długa brodą oraz kędzierzawymi włosami wystającymi spod złoconej infuły. Jego twarz charakteryzuje wydatny nos i usta. Ubrany jest w rozwianą mocno drapowaną sutannę, komżę obszytą u spodu frędzlą oraz kapę spiętą pod szyją. Spod sutanny widoczny jest stopa obuta w trzewik. Nagie putto u stóp biskua zostało ukazane w kontrapoście w trzech czwartych w prawo. Obiema rękami podaje świętemu rybę. Fragment jego biodra zasłani rozwiana tkanina. Putto wraz z biskupem stoją na fragmencie brzegu.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźbę św. Augustyna można łączyć z warsztatem działającego w Krakowie i w Małopolsce Johanna Georga Lehnera (ok. 1703-1776). Podobnie jak i ołtarz mógł ją wykonać któryś z jego uczniów, którego Anna Dettloff określiła jako "pomocnik Lehnera". Ten sam artysta około połowy XVIII wieku wykonał ołtarz główny w niedalekim drewnianym kościele św. Andrzeja w Osieku oraz ołtarz główny i prospekt organowy w kościele parafialnym św. Macieja w sąsiednich Bielanach. Wykonywane przez niego figury są stosunkowo niewielkie, o bardzo małych głowach osadzonych na długich szyjach. Jego postacie są ukazywane w silnym przegięciu, z głową odrzuconą do tyłu i twarzą uniesioną do góry. Jak zauważono, zarys ciał rzeźbionych postaci najczęściej przyjmuje kształt litery "S" lub "C". Charakteryzują je zazwyczaj szeroko rozpostarte ręce, ożywione gesty, bardzo często dramatyczne. Ich szaty drapowane są w bujne fałdy układające się miękko w charakterystyczne wałeczki. Twarze rzeźbionych figur są zróżnicowane wiekowo i zazwyczaj wyrażają uczucia. Charakteryzują je drobne usta, wystające brody i kości policzkowe, dość duże nosy i oczy zbliżone do trójkąta. Źródła inspiracji dla artysty pracującego w Polance Wielkiej i w okolicznych miejscowościach należy szukać w przedkrakowskich dziełach Lehnera zachowanych na Morawach, np. w Kravařach, Odrach i Kietrzu. W putcie podającą rybę świętemu możemy widzieć nawiązanie do historii św. Augustyna, który rozważając nad morzem tajemnicę Trójcy Świętej spotkał małe dziecko bawiące się w piasku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły. Rzeźba zniszczoną przez drewnojady. Widoczne są zabrudzenia, przetarcia warstwy malarskiej oraz głębokie pęknięcie w połowie jednej ze stóp figury.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 23;
E. Sauser, Augustinus von Hippo, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 5, Ikonographie der Heiligen. Aaron bis Crescentianus von Romn, Hrgs. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1994, kol. 283-286;
A. Hałatek, B. Jania, Świątynie Osieka, Osiek 2008, s. 5;
A. Dettloff, Rzeźba krakowska drugiej połowy XVIII w. Twórcy, nurty i tendencje, Kraków 2013, s. 69-82, il. 106-107;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 1028, 1076.

Streszczenie

Rzeźba św. Augustyna pochodzi z ołtarza głównego w drewnianym kościele św. Mikołaja w Polance Wielkiej wykonanego w połowie XVIII wieku przez anonimowego pomocnika Johanna Georga Lehnera (ok. 1703-1776). Obecnie wraz z drugą figurą św. Kazimierza Królewicza z ołtarza została zdeponowana w krypcie nowego kościoła.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Św. Augustyn", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-augustyn-4

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności