Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Umieszczony w belce tęczowej krzyż z przedstawieniem Ukrzyżowanego Chrystusa powstał zapewne w połowie XVII wieku.

Opis

Rzeźbioną postać Ukrzyżowanego Chrystusa została umieszczona na drewnianym krzyżu, którego górne ramię wieńczy biały titulus w formie krótkiej banderoli z napisem: "I.N. / R.I". Ciało Chrystusa wisi na lekko opadniętych ramionach. Głowa Zbawiciela opada na jego prawe ramię. Chrystus ma pociągłą twarz okoloną kędzierzawą brodą oraz mocno pofalowanymi, ciemnymi włosami spływającymi na ramiona, odsłaniającymi jego lewe ucho. Na głowie ma koronę cierniową uplecioną z gęstych gałązek ciernia. Spod korony spływają na szyję i tułów strużki krwi. Anatomicznie ukształtowany tors wyraźnie ukazuje układ żeber oraz intensywna wybroczynę przebitego prawego boku. Nogi Zbawiciela, skrzyżowana jedna na drugiej, do krzyża zostały przytwierdzone jednym gwoździem, podobnie jak i obie dłonie. Biodra Jezusa okala złocone perizonium przerzucone przez sznur, z widocznym festonem przy prawym boku. Całość rzeźby pokryto naturalistyczną polichromią.

Zarys problematyki artystycznej

Umieszczanie krucyfiksu na belkach tęczowych kościołów swoimi korzeniami sięga wczesnego średniowiecza. Trudno sobie wyobrazić wnętrze drewnianego kościoła bez wiszącego na środku krzyża. Archaizujący s tej formie, prawie że gotycyzujący krucyfiks w Polance Wielkiej wpisuje się w tę długą tradycję zdobienia belek tęczowych. Sposób ułożenia ciała, zwłaszcza charakterystycznie potraktowaną partię żeber oraz układ perizonium na myśl przywołuje siedemnastowieczne krakowskie krucyfiksy np. z południowego ramienia transeptu i refektarza u krakowskich franciszkanów, czy też krucyfiks z refektarza klarysek lub z tęczy kościoła św. Idziego w Krakowie z drugiej połowy XVII wieku, jak również pochodzący z tego samego czasu monumentalny krucyfiks w niedalekich Głębowicach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły. Struktura drewna zniszczona przez drewnojady. Widoczne są ubytki złoceń i polichromii oraz duże zabrudzenie.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 462;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 2. Kościoły i klasztory śródmieścia 1, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 114, il 607, s. 129, il. 608, s. 140, il. 609;
P. Krasny, Krucyfiks w Refektarzu, [w:] Pax et bonum. Skarby klarysek krakowskich [Katalog wystawy], red. A, Włodarek, Kraków 1999, s. 88-89, il. IV/24.

Streszczenie

Umieszczony w belce tęczowej krzyż z przedstawieniem Ukrzyżowanego Chrystusa powstał zapewne w połowie XVII wieku i wpisuje się w długą tradycję umieszczania krzyży na belkach tęczowych rozpiętych pomiędzy prezbiterium, a nawą kościoła.