Św. Antoni Padewski

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
zwieńczenie ołtarza głównego
Identyfikator
DZIELO/13794
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
trzecia ćwierć XVII wieku (lata sześćdziesiąte XVII wieku?)
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone i srebrzone
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Rzeźba św. Antoniego Padewskiego, stanowiąca element wystroju ołtarza głównego w kościele parafialnym w Kętach, powstała najprawdopodobniej w latach sześćdziesiątych XVII wieku, kiedy miała miejsce odbudowa zniszczonej pożarem świątyni.

Opis

Całopostaciowa, drążona z tyłu figura św. Antoniego Padewskiego stojącego w układzie frontalnym, w nieznacznym kontrapoście, na niewielkim, prostopadłościennym postumencie. Przechyloną lekko w prawo głowę charakteryzuje owalna twarz o pełnych, sumarycznie opracowanych rysach z szeroko rozstawionymi oczami oraz z zarumienionymi policzkami, zaokrąglonym czubkiem nosa i wydatnym podbródkiem. Krótkie, brązowe, skręcone włosy z wyciętą tonsurą odsłaniają duże uszy. Święty ubrany jest w złocony habit franciszkański przewiązany zwisającym sznurem i sandały. Prawa ręka jest opuszczona wzdłuż ciała, lewą podtrzymuje zamkniętą księgę, na której siedzi zwrócone profilem w lewo nagie Dzieciątko Jezus, prawą ręką dotykające twarzy świętego, w lewej trzymające kulę symbolizująca glob ziemski.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba stanowi element wystroju ołtarza określanego w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce”, jako wczesnobarokowy i datowanego na trzecią ćwierć XVII wieku. W połowie XVII wieku w twórczości snycerskiej można zaobserwować swego rodzaju ożywienie po okresie pewnej stagnacji, jaka miała miejsce w dobie renesansu. Zmiany te jednak w dużej mierze odnoszą się głównie do struktur retabulów ołtarzowych, przybierających zmonumentalizowane formy, niejednokrotnie zdobionych bogatą ornamentyką. Dopełniająca natomiast ich wystrój plastyka figuralna, umieszczana w niszach, po bokach nastaw czy na gzymsach wieńczących poszczególne kondygnacje, charakteryzuje się jeszcze pewną sztywnością i hieratycznością. Przejawem nieznacznego zdynamizowania sylwetek stojących postaci jest niewydatny kontrapost. Zazwyczaj poddawane pewnej typizacji twarze są stosunkowo szerokie, o sumarycznie opracowanych, wyrazistych rysach oraz wzroku utkwionym na wprost, w bliżej nieokreśloną przestrzeń. Stosunkowo syntetyczny modelunek, niejednokrotnie zakrawający o pewien schematyzm, dotyczy także drapowania tkanin ubiorów, charakteryzującego się najczęściej rytmicznymi układami fałd rurkowych. Owe tendencje w rzeźbie figuralnej ulegają pewnym przemianom i znacznemu zdynamizowaniu tuż przed wybuchem wojen szwedzkich w trakcie tzw. potopu.

Pochodzący z Portugalii św. Antoni zwany Padewskim urodził się w 1195 roku w Lizbonie jako Fernando Martins de Bulhões. W wieku 15 lat wstąpił do zakonu kanoników regularnych. Dwa lata później, by zgłębiać studia teologiczne, wyjechał do klasztoru Santa Cruz w Coimbrze. Pod wrażeniem męczeństwa kilku franciszkanów, których ciała przewieziono do Coimbry z misji w Afryce, opuścił zakon kanoników, by wstąpić do franciszkanów, gdzie przyjął imię Antoni. Z nadzieją poniesienia śmierci męczeńskiej udał się do Maroka, skąd powrócił z powodu choroby. Wyjechał do Italii, gdzie początkowo wiodąc pustelnicze życie w okolicach Forli, pełnił także rolę kaznodziei. Następnie został wysłany na północ, by wykładać teologię na uniwersytetach w Bolonii, Montpellier, Tuluzie i Padwie. Obdarzony niezwykłymi umiejętnościami oratorskimi oraz szeroką wiedzą wiele podróżował jako kaznodzieja po Italii i Francji. Był szczególnie ceniony przez papieża Grzegorza IX. Niedługo przed śmiercią osiadł w klasztorze Najświętszej Marii Panny w Padwie. Zmarł 13 czerwca 1231 w wieku zaledwie 36 lat z powodu tzw. puchliny wodnej, czyli ogólnoustrojowego obrzęku. Proces kanonizacyjny św. Antoniego uchodzi za jeden z najkrótszych w historii Kościoła. Święty został wyniesiony na ołtarze w 352 dni po śmierci, 30 maja 1232 przez papieża Grzegorza IX. Uhonorowaniem jego dokonania w dziedzinie teologii i kaznodziejstwa był tytuł doktora Kościoła, jaki został mu nadany 16 stycznia 1946 przez papieża Piusa XII.
Wizerunki św. Antoniego, ubranego w habit franciszkański, charakteryzuje obecność sylwetki Dzieciątka Jezus, które według legendy miało pewnej nocy objawić się świętemu i pocałować go na znak miłości, jaką darzy go Bóg. Dodatkowo św. Antoni najczęściej ukazywany jest z takimi atrybutami, jak księga i kwiat białej lilii, do mniej znanych należą osioł i ryba.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, województwo krakowskie, (red.) Szablowski Jerzy, t. 1, Warszawa 1953, s. 15.

Karpowicz Mariusz, Sztuka polska XVII wieku, Warszawa 1983, s. 80.

Cader Stanisław, Dawne i współczesne obiekty sakralne ziemi kęckiej, Kęty 2011, s. 10.

Kuźmak Krystyna, Sokołowski Edward, św. Antoni z Padwy, [w:] Encyklopedia katolicka, (red.) Gigilewicz Edward, t. 20, Lublin 2014, sp. 660-663.

Streszczenie

Rzeźba zdobiąca strukturę ołtarza głównego w kościele parafialnym w Kętach, przedstawiająca św. Antoniego Padewskiego, jednego z doktorów Kościoła, nosi znamiona cech stylowych, jakie charakteryzują rzeźbę polską połowy XVII wieku.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Św. Antoni Padewski", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-antoni-padewski-29

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności