Ołtarz przytęczowy lewy Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej

Dzieje zabytku

Dzieje zabytku nie są znane.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy, ze zwieńczeniem i drewnianą, sarkofagową mensą z kamiennym portatylem. Na mensie ołtarza kremowe tabernakulum w formie prostopadłościennej szafki, ujęte parą korynckich, złoconych półkolumienek, stojących na wyłamującym się, zdwojonym cokoliku, wspierających silnie wysunięty gzyms wieńczący. Drzwiczki w kształcie stojącego prostokąta, z prostokątną płyciną zwieńczoną łukiem półkolistym, zdobioną płaskorzeźbionym motywem kielicha, hostii, kłosów zboża i winnych gron. Retabulum na cokole, ujęte parą pilastrów korynckich, z kanelurowaniem do połowy trzonu i parą filarów, na tle których ustawiona jest para kolumn akantowych o spiralnie skręconych trzonach. Podpory wspierają wyłamujące się ponad nimi belkowanie o wysuniętym gzymsie. Zwieńczenie w formie stojącego owalu ujętego ażurową, akantową ramą, flankowane przerwanym, wklęsło wypukłym przyczółkiem. Dolne naroża antepedium zdobione motywem lwiej łapy ujętej parą wolut, z liściem akantu w zwieńczeniu. Pola cokołu, dolna partia pola środkowego i pola wewnątrz wnęki, oraz fryz retabulum zdobiony motywem wici akantowej. Na trzonach kolumn retabulum spiralnie oplatająca ją wić roślinna. Cześć środkowa retabulum ujęta parą ażurowych, akantowych uszaków. Pole środkowe w formie wnęki w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na zasuwie. W zwieńczeniu pole obrazowe w kształcie stojącego owalu z przedstawieniem Veraicon. Na gzymsie przyczółka para siedzących aniołków. Kolorystyka struktury ołtarza w odcieniach szarości i czerwieni; ornamentyka i fragmenty detali architektonicznych złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Większość badaczy zgadza się, że ołtarz powstał między 1700 a 1750 rokiem. Jego forma wykorzystuje wyraźnie rozwiązania sztuki baroku. Sporządzono strukturę wykształconą w epoce nowożytnej, konstruując nastawę jednokondygnacyjną, z obrazem w polu środkowym pierwszej kondygnacji i mniejszym w zwieńczeniu. Ołtarz flankują kolumny, a zwieńczenie wypełnia gloria promienista. Struktura jest płaska, ale za to bardzo ozdobna, wypełniona ogromną liczną złoconych motywów ornamentalnych pokrywających niemal każdą wolną przestrzeń. Autor ołtarza wzorował się na barokowych rozwiązaniach, dopasowując wielkość i budowę struktury do wnętrza niewielkiego, drewnianego kościoła.
Jednak przez niektórych (Hanna Pieńkowska i Tadeusz Staich) barokowe pochodzenie dzieła podawane jest w wątpliwość. Twierdzą oni, że ołtarz jest dziełem dziewiętnastowiecznym, świetnie imitującym barokowy wzór.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Badacze nie są zgodni co do tego, czy ołtarz powstał w pierwszej połowie XVIII czy w XIX wieku. Jednak jego forma wykorzystuje wyraźnie rozwiązania sztuki baroku. Sporządzono strukturę wykształconą w epoce nowożytnej, konstruując nastawę jednokondygnacyjną, z obrazem w polu środkowym pierwszej kondygnacji i mniejszym w zwieńczeniu.

Bibliografia