Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Igołomia-Wawrzeńczyce
Miejscowość
Igołomia
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wawrzeńczyce
Parafia
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/01772
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1766
Fundator
Andrzej Dominik Lipiewicz
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, pozłacane, posrebrzane
Wymiary podstawowe
wysokość – 7,5 m
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Według akt wizytacji z 1783 roku wyposażenie kościoła, a więc ołtarze i ich rzeźba figuralna, zostały wykonane w 1766 roku z inicjatywy ówczesnego proboszcza Andrzeja Dominika Lipiewicza. Pierwotnie ołtarz był „niebiesko pod laserunek malowany” z murowaną mensą i portatylem. Inwentarze kościoła z 1831 i 1860 roku również notują retabulum o niebieskiej kolorystyce ze złoceniami. Ołtarz został odnowiony za sprawą księdza Wincentego Tworzyńskiego, który pełnił funkcję proboszcza w Igołomi w latach 1879-1903. Odnawiany w 1929 roku. Antependium do ołtarza wykonał Tadeusz Rybski w 1974 roku. Podczas kompleksowej konserwacji w 1999 roku ołtarz przemalowano na biało, błędnie uznając ten kolor za pierwotny.

Opis

Ołtarz prostopadłościenny z mensą. Antepedium w formie leżącego prostokąta ujętego drewnianą, profilowaną ramą z przedstawieniem Mandylionu i narzędziami Męki Pańskiej na tle wypełnionym ornamentem roślinnym. W centrum, u dołu dwie tarcze herbowe z inicjałami: „TR” i „W”.
Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa z bramkami, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na dwustrefowym cokole. Ujęta dwiema parami kolumn o kapitelach korynckich, ustawionych uskokowo na cokołach zdobionych ornamentem rocaille, dźwigających pełne belkowanie wyłamane na ich osi, nad polem głównym przerwany architraw i fryz oraz gzyms przyjmujący kształt łuku odcinkowego. Na belkowaniu wewnętrznej pary kolumn przerwany wolutowy przyczółek z siedzącymi na nim puttami z narzędziami Męki Pańskiej. W polu głównym wnęka o wykroju prostokąta stojącego zamkniętego łukiem odcinkowym nadwieszonym, w złotej ramie dekorowanej rocaille, w której znajduje się krucyfiks na tle czerwonego atłasu obwieszonego wotami. Powyżej, w partii belkowania rocaillowy kartusz z napisem: „HOC OPUS / NOSTRAE / SALUTIS”. Ołtarz ujęty ażurowymi uszami utworzonymi z ornamentu rocaille. Zwieńczenie ujęte spływami wolutowymi, zamknięte dwiema skierowanymi do środka wolutami, dekorowane ornamentem rocaille. W polu płycina w formie stojącego owalu wyłożona czerwonym atłasem, ujęta profilowaną ramą z rzeźbą gołębicy Ducha Świętego na tle obłoków w glorii promienistej, flankowana przez akant przechodzący w woluty oraz przez kwiatowe festony z wstęgą. Bramki o wykroju stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem odcinkowym nadwieszonym z drzwiczkami, zakończone konsolami ujętymi spływami wolutowymi, stanowiącymi podstawy dla figur św. Michała Archanioła i św. Wacława. Struktura ołtarza malowana na kolor biały, z pozłacaną ornamentyką profilami i kolumnami.

Zarys problematyki artystycznej

Architektura ołtarza głównego w Igołomi jest niezwykle zbliżona do retabulów tworzonych w warsztacie Ludwika Ladislawa. Omawiany ołtarz główny, tak jak retabula Świętego Krzyża w kościele kanoników w Mstowie oraz św. Franciszka w świątyni dominikanek w Świętej Annie koło Przyrowa posiada dwie pary kolumn ustawione uskokowo z pełnym belkowaniem i wolutowym, przerwanym przyczółkiem. Co charakterystyczne dla ołtarzy wykonywanych w warsztacie Ludwika Ladislava w polach zwieńczeń znajduje się każdorazowo gloria promienista z przedstawieniami różnych symboli na tle obłoków (gołębicy, oka opatrzności etc.), tak jak ma to miejsce we wszystkich wymienionych wyżej przykładach, a także w atrybuowanych temu rzeźbiarzowi ołtarzach bocznych w kościele w Tenczynku. Podobieństwo architektury ołtarza głównego, a także jego rzeźby figuralnej do dzieł tworzonych w warsztacie Ludwika Ladislawa pozwala przypisać mu jego wykonanie. Rzeźbiarz ten przybył z Opawy, w której pracował prawdopodobnie jako uczeń lub współpracownik Johanna Georga Lehnera. W latach czterdziestych XVIII wieku osiadł w Krakowie i prawdopodobnie założył tam warsztat (w 1741 wpisany w poczet obywateli miasta). Rozwiązania formalne jakie stosował w zakresie małej architektury spotykane są niezwykle często w dziełach warsztatów tworzących na terenie Śląska Austriackiego, szczególnie z ośrodka rzeźbiarskiego w Opawie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Kompleksowa konserwacja w 1999 roku.

Streszczenie

Według akt wizytacji z 1783 roku wyposażenie kościoła, a więc ołtarze i ich rzeźba figuralna, zostały wykonane w 1766 roku z inicjatywy ówczesnego proboszcza Andrzeja Dominika Lipiewicza. Architektura ołtarza głównego w Igołomi jest niezwykle zbliżona do retabulów tworzonych w warsztacie Ludwika Ladislawa.

Bibliografia

Wiśniewski Jan, "Dekanat miechowski", Radom 1917
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Kozik Jerzy, Wyżga Mateusz, "Przy wielkiej drodze. Gmina Igołomia-Wawrzeńczyce od wieków średnich do współczesności", Igołomia-Wawrzeńczyce 2012
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Dettloff Anna, "Rzeźba krakowska drugiej połowy XVIII w. Twórcy, nurty i tendencje", Kraków 2013

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-68

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności