Ołtarz boczny Matki Boskiej

Dzieje zabytku

Obecny ołtarz z wizerunkiem Matki Boskiej jest to dawne retabulum św. Anny, na co wskazuje wiązany monogram w kartuszu „S[ancta] A[nna]”. Nastawa św. Anny została wykonana do kościoła rabczańskiego z fundacji księdza Floriana Wiejskiego, w okresie jego probostwa, a więc między 1682 a 1685 rokiem. Według Liber memorabiliom „[Florian Wiejski] z którego datków łaskawych przybył ołtarz czwarty S. Anny. Ten prałat kochający patronkę świętą starał się ten ołtarz wyzłocić i odmalować, na którą ekspens wziął z pieniędzy kościelnych”. Ołtarz wymieniony był w kościele w dwóch aktach wizytacji, w latach 1728 i 1765. Być może podczas modernizacji kościoła z końca XVIII wieku lub później w dawnym ołtarzu św. Anny został zamontowany wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Wtórnie dosztukowano do ołtarza również inne elementy m.in. glorię, ołtarz z mensą i uszy.

Opis

Mensa drewniana; ołtarz sarkofagowy, o wklęsłych bokach, zwężających się ku dołowi, ustawiony na niskim cokole zakończonym podwójnym półwałkiem, dekorowany rocaille'owym kartuszem. Ołtarz ustawiony na trzech drewnianych stopniach.
Retabulum jednoosiowe, jednokondygnacyjne, z niskim dwustrefowym cokołem z wyłamanymi dwoma sześcianami, stanowiącymi cokoły. Nastawa ołtarzowa ujęta parą kolumn kompozytowych ustawionych na tle zwielokrotnionych pilastrów. Podpory wspierają pełne belkowanie z wyłamanymi impostami na osi kolumn, na których znajdują się fragmenty wolutowego przerwanego przyczółka, na których siedzą dwa putta. Zwieńczenie ułamane, nad nim zamontowana gloria promienista z obłokami i dwiema uskrzydlonymi główkami anielskimi. W polu środkowym obraz w formie stojącego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Nastawa dekorowana ornamentem o motywach roślinnych i cęgowych w partii cokołu, pilastrów i belkowania, na impostach dwie rozety. Retabulum ujęte uszami utworzonymi z ornamentu rocaille'owego i motywów roślinnych. Po bokach ołtarza dostawione cokoły, na których ustawione figury św. Wojciecha i św. Stanisława. Struktura nastawy polichromowana w kolorze białym, profile, kolumny, gloria i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Obecna struktura ołtarza złożona jest z elementów powstałych w różnym czasie. Samo retabulum z widocznie uciętym w połowie zwieńczeniem stanowi główną składową. Dodano do niego w późniejszym czasie glorię promienistą zamontowaną ponad zwieńczeniem, mensę ołtarzową z rokokowym kartuszem, rocaille'owe uszy, filary z figurami biskupów oraz obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Pierwotna struktura jest w typie aediculowym, a więc w formie jednokondygnacyjnej, płaskiej nastawy, flankowanej parą podpór dźwigających belkowanie, ze zwieńczeniem. Dzięki dosztukowanej glorii powstał wtórnie typ struktury, w której zamiast zwieńczenia jest gloria promienista, a który pojawił się w Małopolsce przed końcem XVII wieku, a popularność zyskał w XVIII stuleciu. Nie jest to jednak jego pierwotna konstrukcja, gloria ewidentnie jest niedopasowana do struktury i silnie uszkodzona.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Silne zniszczenia i zabrudzenia polichromii i złoceń; niektóre elementy struktury spękane; drobne uszkodzenia mechaniczne.

Streszczenie

Obecny ołtarz z wizerunkiem Matki Boskiej jest to dawne retabulum św. Anny, na co wskazuje wiązany monogram w kartuszu „S[ancta] A[nna]”. Nastawa św. Anny została wykonana do kościoła rabczańskiego z fundacji księdza Floriana Wiejskiego, w okresie jego probostwa, a więc między 1682 a 1685 rokiem. Być może w okresie modernizacji kościoła z przełomu XVIII i XIX wieku lub później w dawnym ołtarzu św. Anny został zamontowany wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Wtórnie dosztukowano do ołtarza również inne elementy m.in. glorię promienistą, uszy, ołtarz z mensą i cokoły z figurami.

Bibliografia