Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz pierwotnie znajdował się w kościele Cystersów w Mogile. Został pozyskany do kościoła w Plesowie (obecnie dzielnicy Krakowa, Nowej Huty) w 1921 roku, w czasie prac nad przywróceniem wnętrzu cysterskiej świątyni romańskiego charakteru. Pierwotnie stanowił część jednorodnego stylistycznie zespołu nastaw ustawionych przed filarami międzynawowymi, a widocznymi na archiwalnych fotografiach z początku XX wieku. Autora projektu powstałych wówczas nastaw nie znamy. Analiza zachowanych szczątkowo figur może wskazywać na śląskie pochodzenie autora figur.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednokondygnacyjna, jednoosiowa ze zwieńczeniem. Ołtarz sarkofagowy, wybrzuszony, z drewnianą mensą i drewnianym portatylem integralnie zespolony z cokołem retabulum. Nastawa wsparta na ukośnie ustawionych postumentach z filarami i stojącymi przed nimi oraz z boku wolnostojącymi kolumnami z głowicami akantowymi, podtrzymującymi wspólnie, wznoszące się nad nimi belkowanie. Zwieńczenie ujęte ukośnie posadowionymi spływami wolutowymi podtrzymującymi gzyms wyłamujący się pośrodku łukowato. W środku nastawy głęboka wnęka w profilowanym obramieniu z motywem skręconego sznura, prostokątna o ściętych górą narożach, zamknięta łukiem półkolistym nadwieszonym. W niej obraz przedstawiający św. Józefa z Dzieciątkiem, w ramie powielającej wykrój wnęki, z drobnymi rocaille'ami na bokach. W zwieńczeniu wnęka prostokątna w profilowanym obramieniu, z motywem skręconego sznura, ujęta po bokach kłosami zbóż, a zwieńczona motywem akantu. W niej obraz prostokątny obraz z wyobrażeniem św. Stanisława Kostki. Na spływach wolutowych uskrzydlone nagie aniołki z przepaską na biodrach. Nad wnęką w środkowej części ołtarza wypukły kartusz ujęty rocaile'm, drobne rocaille nad wnęką i na filarach, w partii cokołu utworzona z motywu rocaille'owego konsola. Kolorystyka struktury w odcieniu zieleni wpadającej w szarość, partie detalu architektonicznego i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz pierwotnie znajdował się w nawie kościoła Cystersów w Mogile i powstał w czasie kompleksowej modernizacji wnętrza zapoczątkowanej wymianą ołtarza głównego w 1745 roku. Nastawa wykazuje cechy typowe dla późnego baroku. Jego formy są bliskie ołtarzom powstających w oparciu o augsburskie ryciny ornamentalne z projektami gotowych dzieł, niezwykle popularne w Polsce i w Europie Środkowej w XVIII wieku. Analizując rzeźby pozostałe z pierwotnego wyposażenia kościoła Cystersów Anna Dettloff zasugerowała autorstwo śląskiego warsztatu rzeźbiarskiego, choć projekt mógł wykonać architekt czynny na terenie Krakowa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, zabrudzenia w partii polichromii i złoceń.

Streszczenie

Ołtarz powstały w drugiej połowie XVIII wieku do kościoła Cystersów w Mogile. W 1921 roku w trakcie oczyszczania cysterskiej świątyni z barokowych nastaw, ołtarz został przeniesiony do świątyni w Pleszewie (obecnie dzielnicy Nowa Huta w Krakowie).

Bibliografia