Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Według inwentarza spisanego w 1792 roku w kościele św. Jakuba znajdowały się wymagające naprawy trzy ołtarze boczne – po prawej stronie z rzeźbionym krucyfiksem, po lewej z obrazem św. Jana Chrzciciela oraz z wizerunkiem św. Anny, który najprawdopodobniej znajdował się także po lewej stronie, między bocznym wejściem a wejściem na chór. W 1800 roku burmistrz Myślenic podjął decyzję o przekształceniu budynku kościoła na magazyn aprowizacyjny dla armii. Opustoszono świątynię z całego wyposażenia poza ołtarzami. Po 10 latach zlikwidowano magazyn i rozpoczęły się prace remontowe. Z dotychczasowego wyposażenia pozostawiono jedynie ołtarz główny, natomiast boczne, już pod koniec XVIII wieku wymagające prac restauracyjnych, z uwagi na bardzo zły stan zachowania zostały zastąpione nowymi. Z ich wyposażenia zachował się jedynie wspomniany krucyfiks, który obecnie znajduje się na zewnątrz, na wschodniej ścianie kościoła. Nowe dwie nastawy boczne powstały w 1817 roku. Obrazy do nich namalował niejaki Hudasik sumptem Ignacego Kirsznera. W ołtarzu po lewej stronie umieszczono obraz św. Anny, na zasuwie zaś wizerunek Matki Boskiej Bolesnej. W drugim, po prawej stronie znalazło się przedstawienie św. Jana Chrzciciela, na zasuwie zaś obraz niewiadomego pochodzenia. Pod koniec XIX wieku podjęto kolejną decyzję o wymianie retabulów ołtarzowych w kościele św. Jakuba. Przyczyny tego nie są znane. Powodem mógł być ich zły stan zachowania – konserwacja zachowanego obrazu św. Anny wykazała, że obraz został przycięty dołem, prawdopodobnie z powodu uszkodzenia. Decyzja o likwidacji dotychczasowych ołtarzy mogła być także powodowana chęcią wymiany na nowsze i bardziej okazałe. Wykonanie nowych retabulów powierzono Witowi Wiszowi, rzeźbiarzowi z Radziszowa, który zrealizował to zlecenie w 1886 roku. Ołtarze boczne poświęcono św. Michałowi Archaniołowi po południowej stronie kościoła i św. Florianowi po północnej. Obydwa poddano renowacji w 1970 roku.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny z drewnianą mensą, po bokach ujęty uskokowo. Retabulum osadzone na niewysokim, podwójnie zryzalitowanym po bokach cokole, skrajne partie ustawione ukośnie. Część środkowa w formie półkoliście zamkniętej arkady wspartej na parze kolumn i ujętej parą pilastrów. Całość wieńczy wyłamujące się w części środkowej belkowanie. Zwieńczenie ujmuje para kolumn osadzonych na niewielkich cokołach i wspierających gzyms w kształcie trójkątnego przyczółka. Pola uskokowych boków ołtarza zdobią motywy S-kształtnych, ulistnionych wolut, pole antepedium wypełnia fryz arkadkowy. Partie cokołu retabulum zdobią motywy rozet. W kapitelach kolumn jest dekoracja w formie uskrzydlonych główek anielskich. Łuk arkady zdobi ażurowy fryz arkadkowy, natomiast górne pola tej części retabulum motywy czwórliści i S-kształtnych, ulistnionych wolut. Zarówno środkową część retabulum, jak i zwieńczenie ujmują po bokach pary ażurowych uszaków w formie wici roślinnej. W polu przyczółka jest płaskorzeźbiona promienista gloria z monogramem imienia Jezus pośrodku. Szczyt zwieńczenia w formie krzyża, ujęty po bokach parą wazonów. Pole arkady części środkowej retabulum wypełnia płaskorzeźbiona sylwetka św. Floriana, natomiast po bokach, na tle pilastrów została ustawiona para figur św. Barbary po lewej stronie i św. Szymona po prawej. Pole zwieńczenia w kształcie zbliżonym do kwadratu, ujęte szerokim obramieniem zdobionym ażurowym ornamentem w formie S-kształtnych, ulistnionych wolut. W środku tondo z płaskorzeźbionym wizerunkiem św. Marii Magdaleny.
Struktura retabulum utrzymana w kolorze drewna, trzony kolumn i część detali architektonicznych marmoryzowane.

Zarys problematyki artystycznej

Twórcą zespołu ołtarzy w kościele św. Jakuba w Myślenicach jest Wincenty Wisz, który używał skróconej formy imienia – Wit. Urodził się 7 października 1847 w Krasnym, a zmarł 21 grudnia 1930 w Radziszowie i został pochowany na miejscowym cmentarzu. 25 grudnia 1883 poślubił Małgorzatę Góralik, mieszkankę Radziszowa, z którą miał trzech synów Stanisława, Mariana i Bolesława. Artysta tworzył głównie sztukę sakralną, wykorzystując zarówno drewno, głównie lipę, jak i kamień – piaskowiec i wapień. Bogata struktura wykonywanych przez Wisza retabulów często nawiązywała do cech stylowych dawnych epok – od gotyku po barok. Było to zjawisko szeroko spotykane w realizacjach dziewiętnastowiecznych warsztatów rzeźbiarskich specjalizujących się w sztuce sakralnej i określa się je mianem neostylów. Zdobiące retabula Wisza sylwetki postaci charakteryzują poprawność anatomiczna, subtelny dynamizm dzięki zastosowanemu kontrapostowi, miękki modelunek, charakterystyczny układ drapowań tkanin, a także dbałość o detal wyrażona lekkością, płynnością i starannością wykonania. Twarze rzeźbionych przez Wisza postaci pozostają pod wpływem klasycznego kanonu piękna, artysta często także nadawał im rysy znanych mu osób (np. twarz jednego z doktorów Kościoła na parapecie chóru w kościele św. Jakuba w Myślenicach jest portretem ówczesnego proboszcza). Jego realizacje stanowią wyposażenie kościołów m.in. w Radziszowie, św. Józefa na krakowskim Podgórzu, Najświętszej Marii Panny w Krakowie (ambona). Dla kościoła św. Jakuba w Myślenicach Wit Wisz wykonał ołtarz główny i dwa boczne oraz ambonę i niezachowany chór.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

https://parafiaradziszow.pl/radziszowianin-z-wyboru/

Streszczenie

Struktura ołtarzy bocznych w kościele św. Jakuba w Myślenicach została wykonana w 1886 roku przez Wita Wisza. Forma retabulów utrzymana jest w popularnym w XIX wieku nurcie neostylów.