Ambona

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Raciechowice
Miejscowość
Gruszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Rozesłania Świętych Apostołów
Miejsce przechowywania
północna ściana prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/13999
Kategoria
ambona
Ilość
1
Czas powstania
XIX wiek
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone; obrazy: olej na desce
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Opis

Ambona przyścienna, stojąca, z dostępem z prawej strony w postaci jednobiegowych schodów z podestem i balustradą. Kosz wsparty jest na ośmiobocznej, uskokowo profilowanej stopie, a następnie na o ośmiobocznym trzonie dekorowanym płycinami w kształcie pionowych prostokątów.

Kosz jest także na rzucie ośmioboku, z wydatną listwą cokołową u nasady, posiadającą formę masywnego wałka i profilowanym gzymsem w partii zwieńczenia. Ścianki kosza wypełnione są płycinami w kształcie pionowych prostokątów zamkniętych półkolistymi łukami nadwieszonymi, z malowanymi przedstawieniami, od lewej: św. Jana Ewangelisty, Jezusa Dobrego Pasterza, św. Łukasza Ewangelisty oraz św. Mateusza Ewangelisty. Wszystkie osoby przedstawione są w półpostaci, ewangeliści ukazani jako piszący w księgach, z atrybutami w narożach obrazów: św. Jan z orłem, św. Łukasz z wołem oraz św. Mateusz z aniołem.

Baldachim powtarza rzut kosza ambony, o krawędzi zdobionej lambrekinem; wyżej jest zredukowane belkowanie.

Balustrada schodów jest z jedną, sylwetowo wyciętą, dwulalkową tralką z płaskim nodusem.

Struktura malowana jest w kolorze jasnobeżowym, detale w kolorze czerwonym, profilowania złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Jednym z ważniejszych elementów wyposażenia kościoła chrześcijańskiego jest ambona. Dawniej było to miejsce służące odczytywaniu tekstów liturgicznych i głoszeniu homilii. Mimo tego, iż dawna forma ambon we współczesnej liturgii jest już praktycznie nieużywana, pozostają one częścią wystroju większości kościołów. Sposób umiejscowienia ambony – przy pierwszym lub środkowym filarze nawy głównej, wywodzi się z późnego średniowiecza. Typ ambony zawieszonej na ścianie lub filarze, z wejściem po schodkach wykształcił się w XVI wieku. Takie usytuowanie sprawiało, iż duchowny stojący w koszu ambony był widoczny dla wiernych, natomiast znajdujący się nad nim baldachim pełnił także funkcję akustyczną.
Stosunkowo skromna, prowincjonalna w swym charakterze struktura ambony w kościele parafialnym w Gruszowie prezentuje tendencje typowe dla sztuki pierwszej połowy XIX wieku, kiedy powracano do twórczości dawnych epok. Zjawisko to w historii sztuki określane jest mianem neo-stylów. Maksymalnie uproszczona struktura kosza ambony oraz jej baldachimu, zastosowana na niewielką skalę, odwołuje się do sztuki baroku m.in. poprzez wieloboczny rzut kosza oraz kształt płycin zdobiących jego boki. Innym elementem nawiązującym do czasów nowożytnych zdobiący krawędź baldachimu ambony motyw lambrekinu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania dobry.

Literatura

Ambona, [w:] Leksykon liturgii, Nadolski Bogusław, Poznań 2006, s. 79-80.

Nadolski Bogusław, Ambona. Historia, znaczenie, symbolika, Kraków 2008.

Streszczenie

Dziewiętnastowiecznym elementem wystroju kościoła parafialnego w Gruszowie jest neobarokowa przyścienna ambona, stanowiąca przykład nieużywanego obecnie w liturgii sprzętu kościelnego.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ambona", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ambona-74

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności