Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Brzeszcze
Miejscowość
Brzeszcze
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Urbana
Miejsce przechowywania
kościół, nawa główna od południa
Identyfikator
DZIELO/24288
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVII wieku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowane, złocone
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Dwa identyczne ołtarze w nawie kościoła w Brzeszczach pochodzą z kościoła Mariackiego w Krakowie. Powstały w drugiej połowie XVII wieku i ulokowane były przy środkowych filarach nawy głównej, zwrócone w kierunku nawy. Ich wygląd jest utrwalony na najstarszych widokach wnętrza kościoła. Jeden z nich nosił wezwanie św. Anny, drugi – św. Józefa. Posiadały marmurowe mensy i poprzedzone były stopniami. W każdym z nich znajdowały się figury apostołów oraz aniołki. W zwieńczeniu ołtarza św. Anny widniał obraz z przedstawieniem św. Joanny, a w zwieńczeniu ołtarza św. Józefa – obraz z wizerunkiem św. Joachima. Dzieła te nie zachowały się do naszych czasów. W czasie modernizacji świątyni Mariackiej ołtarze usunięto. Dzięki staraniom pochodzącego z Brzeszcz księdza Józefa Bielenina przeniesiono je do niedawno wzniesionego kościoła w Brzeszczach. W kronice kościoła pod datą 7 lipca 1892 odnotowano fakt ustawienia nastaw. Roboty stolarskie wykonał Jan Kaczmarczyk z Polanki Wielkiej, a złotniczo-malarskie Jan Komorowski z Krakowa. W 1983 roku wprawiono obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, a 2006 roku ustawiono na ołtarzu obraz Matki Boskiej Częstochowskiej autorstwa Witolda Bulika, malarza z Częstochowy, ufundowany przez parafian z okazji 50-lecia Jasnogórskich Ślubów Narodu.

Opis

Ołtarz przyścienny, prostopadłościenny, z antepedium, na którym umieszczony jest rzeźbiony monogram Marii; mensa drewniana z kamiennym portatylem. Na mensie znajduje się tabernakulum o kształcie graniastosłupa, z drzwiczkami ozdobionymi rzeźbionym kielichem z hostią. Nastawa ołtarzowa jest architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem. Osadzona na podwójnym postumencie, flankowana pilastrami o kompozytowych kapitelach i kanelowanymi kolumnami o kompozytowych kapitelach, które podtrzymują belkowanie. Ponad belkowaniem znajduje się przełamany przyczółek w formie łuku półkolistego, bogato profilowany, ozdobiony ulistnionymi konsolkami i rozetami oraz girlandami z owoców. W partii fryzu kartusz o fantazyjnym wykroju, ujęty wolutami i listkami akantu. Na belkowaniu siedzą po bokach putta, odziane tkaniną na biodrach, a pośrodku znajduje się krzyż osadzony na postumencie z liśćmi. Po obu stronach ołtarza na konsolach o krawędziach ozdobionych ornamentem małżowinowym stoją figury trudnych do identyfikacji świętych, być może apostołów. W centralnej części ołtarza wnęka prostokątna, zamknięta łukiem półkolistym, wypełniona złoconą blachą z rytą ukośną kratką wypełnioną rozetkami. Na blasze zawieszony obraz z przedstawieniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, który ujęty jest w prostokątną, blaszaną ramę.

Zarys problematyki artystycznej

Retabulum w kościele w Brzeszczach jest dziełem typowym dla snycerki drugiej połowy XVII wieku. Bliskie stylistycznie są rysunki Giovanniego Battisty Gisleniego. Z propozycjami tego wybitnego włoskiego architekta czynnego w Polsce w okresie wczesnego baroku ołtarze z kościoła Mariackiego w Krakowie, gdzie ów architekt bywał niejednokrotnie, łączy architektoniczny typ nastawy z użyciem wysuniętych kolumn i cofniętych pilastrów podtrzymujących belkowanie z przyczółkiem. Głębsza analiza dzieła nie jest możliwa ze względu na brak odpowiedniej ikonografii, wiedzy o pierwotnym wyglądzie oraz wiadomości o pracach podjętych przy montowaniu obu struktur w kościele w Brzeszczach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry; widoczne przetarcia w partiach złoconych, nieliczne odpryski polichromii.

Literatura

Ks. Stanisław Szyszka, Dzieje Parafii Brzeszcze, Brzeszcze 1996, Kalendarium Parafii św. Urbana w Brzeszczach, Brzeszcze 2004

Streszczenie

Powstałe w drugiej połowie XVII wieku ołtarze, pierwotnie znajdowały się w nawie głównej kościoła Mariackiego w Krakowie, w a 1892 roku przeniesiono do kościoła w Brzeszczach.

Bibliografia

Lachendro Jacek, "Kalendarium parafii św. Urbana w Brzeszczach wydane w 100. rocznicę jej erygowania", Brzeszcze 2004

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Ołtarz boczny ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-113

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności