Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Igołomia-Wawrzeńczyce
Miejscowość
Igołomia
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wawrzeńczyce
Parafia
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
północno-wschodni narożnik nawy
Identyfikator
DZIELO/01776
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1766 rok
Fundator
Andrzej Dominik Lipiewicz
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Według akt wizytacji z 1783 roku wyposażenie kościoła, a więc ołtarze i ich rzeźba figuralna, zostały wykonane w 1766 roku z inicjatywy ówczesnego proboszcza Andrzeja Dominika Lipiewicza. Pierwotnie oba ołtarze boczne były polichromowane na niebiesko z pozłacanymi elementami („podobnież iak wielki Ołtarz malowane y złocone”). Inwentarz kościoła z 1831 roku zawiera informację, że ołtarz był wciąż „na niebiesko malowany”. Antependium wykonał Tadeusz Rybski w 1974 roku. Podczas konserwacji w 2000 roku, retabulum zostało przemalowane na biało.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na dwustrefowym cokole, z wyodrębnionymi po bokach dwoma prostopadłościennymi postumentami. Ołtarz drewniany, prostopadłościenny. Antepedium w formie poziomego prostokąta w profilowanej ramie, jego powierzchnia podzielona jest wstęgami na trzy owalne pola, wewnątrz każdego wazon z bukietem kwiatów z owocami, dookoła nich w niewielkich polach przedstawienia orłów. Na mensie ustawione tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki z drzwiczkami w formie pionowego prostokąta, z przedstawieniem hostii w glorii promienistej.
Środkowa część struktury nastawy ujęta parą kolumn kompozytowych na tle zwielokrotnionych pilastrów, ustawionych na wyodrębnionych cokołach dekorowanych rocaille'm. Kolumny dźwigają pełne belkowanie wyłamane na ich osi oraz odcinki przerwanego, falistego przyczółka, na którym siedzą putta. W polu środkowym obraz z przedstawieniem Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej ze św. Heleną i św. Wojciechem w formie pionowego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, w profilowanej ramie dekorowanej rocaille'm. Nad obrazem, w partii belkowania rocaille'owy kartusz z napisem „TOTA / PULCHRA EST MARIA / ET MACULA ORDINATIS/ IN TE”. Po zewnętrznej stronie kolumn na wspornikach stoją figury św. Anny i św. Joachima. Ołtarz flankowany uszami utworzonymi z motywów rocaille. Zwieńczenie w formie trapezu ujętego spływami wolutowymi, zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym, obwiedzionego profilowanymi listwami, zwieńczonego gzymsem, dekorowanym rocaiile'owym kartuszem i ornamentem roślinnym. W polu powtarzającym kształt zwieńczenia obraz Narodzenia Marii w profilowanej ramie. Struktura ołtarza polichromowana w kolorze bieli, ornamentyka, profile i kolumny pozłacane.





Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny Matki Boskiej odpowiada typowym dla XVIII wieku strukturom aediculowym, o prostej architekturze składającej się z pary podpór podtrzymującej belkowanie często z przerwanym przyczółkiem i zwieńczeniem. Ołtarze boczne kościoła w Igołomi razem z ich dekoracją figuralną zostały wykonane w nieznanym dotychczas warsztacie, który zrealizował również wyposażenia architektoniczno-rzeźbiarskie w Łętowni, Spytkowicach (koło Chabówki) oraz w kościele św. Wawrzyńca w Pleszowie (dziś Nowej Hucie; wyposażenie ze zlikwidowanego kościoła Wszystkich Świętych w Krakowie). Struktura ołtarzy bocznych w Igołomi pod względem architektonicznym jest analogiczna do ołtarzy w kaplicach bocznych kościoła św. Szymona i św. Judy w Łętowni.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ołtarz był konserwowany w 2000 roku.

Streszczenie

Według akt wizytacji z 1783 roku wyposażenie kościoła, a więc ołtarze i ich rzeźba figuralna, zostały wykonane w 1766 roku z inicjatywy ówczesnego proboszcza Andrzeja Dominika Lipiewicza. Ołtarz Matki Boskiej odpowiada typowym dla XVIII wieku strukturom aediculowym. Został wykonany w nieznanym dotychczas warsztacie.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Wiśniewski Jan, "Dekanat miechowski", Radom 1917
Kozik Jerzy, Wyżga Mateusz, "Przy wielkiej drodze. Gmina Igołomia-Wawrzeńczyce od wieków średnich do współczesności", Igołomia-Wawrzeńczyce 2012
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-105

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności