Najświętsza Maria Panna Niepokalanie Poczęta oraz Matka Boska Szkaplerzna

Dzieje zabytku

Feretron powstał w drugiej połowie XIX wieku. Należy do Bractwa Szkaplerza Świętego w kościele w Biórkowie Wielkim, które zostało założone „za Przywilejem Karmelitów Bosych w Rzymie Roku 1668 dnia 20. sierpnia danym”.

Opis

Feretron dwustronny z przedstawieniami Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej oraz Matki Boskiej Szkaplerznej ustawiony na prostopadłościennym, profilowanym, zaopatrzonym w otwory na drążki do noszenia cokole. Obrazy w kształcie owalu, umieszczone w profilowanych ramach. Od dołu i góry zdobione liśćmi rzeźbionego akantu. Na obrazie Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej Maria ukazana w centrum kompozycji na tle jasnoszarych chmur w postawie stojącej na półksiężycu, delikatnie zwrócona trzy czwarte w swoją prawą stronę. Ma dłonie złożone na piersi, głowę skierowaną w lewo. Ubrana jest w białą suknię z długimi rękawami, zasłaniającą stopy oraz niebieski płaszcz zarzucony jedną połą na lewe przedramię, drugi koniec płaszcza widoczny jest na dole, po prawej stronie Marii. Pod płaszczem chowa się małe putto. Twarz Marii o delikatnych rysach. Włosy bujne, jasne, długie, opadające na plecy i wzdłuż ramion. Kolorystyka jasna. Po drugiej stronie feretronu obraz Matki Boskiej Szkaplerznej. W centrum kompozycji ukazana Maria w pozycji siedzącej, frontalnie, trzymająca na lewym kolanie Dzieciątko Jezus. Maria i Dzieciątko ze szkaplerzami w dłoniach. Matka Boska ubrana jest w habit i płaszcz karmelitański oraz biały welon na głowie. Dzieciątko zwrócone w trzech czwartych w prawo, ze wzrokiem skierowanym na widza. Ubrane w białą, krótka sukienkę. Twarze o delikatnych rysach, idealizowane. Na głowie Marii korona w typie zamkniętym, zwieńczona krzyżykiem. W oddali widoczny pejzaż górski, powyżej błękitne niebo. Kolorystyka ciepła, stonowana. Struktura feretronu polichromowana na biało, detale, ornamentyka i profilowania złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron to obraz lub rzeźba umieszczone w ozdobnej ramie, z podstawą zaopatrzoną w otwory na drążki do noszenia podczas procesji. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej” pochodzenie słowa „feretron”, czy „feretrum” wywodził ze starożytnego Rzymu, gdzie określało posągi niesione w pochodach triumfalnych. Na feretronie w Biórkowie Wielkim ukazano zgodnie z wezwaniem biórkowskiego Bractwa Matkę Boską Szkaplerzną oraz Najświętszą Marię Pannę Niepokalanie Poczętą. Geneza przedstawień Matki Boskiej Szkaplerznej sięga tradycji karmelitańskiej z XIII wieku, kiedy Matka Boska objawiła się Szymonowi Stockowi. Dlatego na obrazie w Biórkowie ukazano ją ze szkaplerzami w dłoniach. Ponadto Maria nosi strój karmelitański, co wiąże się ze starą siedemnastowieczną legendą popularną wśród karmelitów, według której Matka Boska przez pewien czas miała mieszkać na górze Karmel. Typ ten nazywany Bruna, określa się od ciemnego koloru habitu karmelitańskiego. Wizerunki Matki Boskiej w typie Bruna rozpowszechniły się w czasie baroku. Po drugiej stronie feretronu przedstawiono wizerunek Najświętszej Marii Niepokalanie Poczętej według obrazu hiszpańskiego malarza Bartolomé'a Estebana Péreza Murilla z około 1678 roku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, niewielkie ubytki warstwy malarskiej i zabrudzenia powierzchni.

Streszczenie

Na feretronie ukazano zgodnie z wezwaniem biórkowskiego Bractwa Matkę Boską Szkaplerzną oraz Najświętszą Marię Pannę Niepokalanie Poczętą. Feretron powstał w drugiej połowie XIX wieku w nieznanym warsztacie. Przedstawiono na nim Matkę Boską Szkaplerzną w typie Bruna, czyli w habicie karmelitańskim oraz wizerunek Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej według obrazu hiszpańskiego malarza Bartolomé'a Estebana Péreza Murilla z około 1678 roku.

Bibliografia