Nagrobek rycerza herbu Rawicz

Dzieje zabytku

Nagrobek powstał na początku XVII wieku.

Opis

Płyta nagrobna z płaskorzeźbionym przedstawieniem rycerza w typie sansovinowskim, ukazanym w półśnie. Rycerz ułożony na prawym boku, prawą ręką podpierający głowę spoczywającą na poduszce, z lewą złożoną na pancerzu; nogi zgięte w kolanach i skrzyżowane. W prawym górnym narożu płyty umieszczony hełm z opuszczoną zasłoną prętową i pióropuszem. Rycerz ubrany w zbroję turniejową, z przypiętą do pasa po prawej stronie szablą, batorówką i ostrogami na butach. Włosy ułożone w stylu polskim, ma wąsy. Wzdłuż krawędzi prawego boku na kamieniu płyty nagrobnej znajduje się inskrypcja. Bezpośrednio ponad głową zmarłego napis „VIVIENDO MOBIMVR”, zaś nad hełmem „MORIENDO VIVIMVS”. Nad płytą nagrobną barokowy kartusz z tarczą herbową. Tarcza owalna, wypukła, czteropolowa, ujęta ornamentem rollwerkowym. W skwadrowanym polu tarczy umieszczono zatarte godła herbów: Rawicz (pole I), Topór (pole II), Rogala (pole III), Półkozic (pole IV).

Zarys problematyki artystycznej

Prostokątna płyta z płaskorzeźbioną postacią oraz kartusz herbowy stanowią pozostałości manierystycznego nagrobka rycerza herbu Rawicz. Nie jest znana pierwotna struktura nagrobka, można domniemywać na podstawie innych dzieł tego typu w Małopolsce, iż posiadał on architektoniczne obramienie z cokołem i zwieńczeniem. Poziom artystyczny dzieła świadczy o recepcji form renesansowych przez prowincjonalne środowisko. Postać rycerza nie została nigdy zidentyfikowana. Bogusław Krasnowolski zauważył, iż jedynymi właścicielami wsi rycerskiej na terenie parafii byli Chełmscy herbu Ostoja na początku XVI wieku. Inskrypcja na nagrobku „Viviendo morimur – moriendo vivimus”, jest tłumaczona jako „Żyjąc umieramy umierając żyjemy”. Płyta nagrobna znajdująca się w kościele w Racławicach przedstawia rycerza w tzw. pozie sansovinowskiej. Jest to poza półleżąca, której typ zapoczątkował Bartolomeo Berrecci w pomnikach nagrobnych okresu renesansu, licznie następnie rozpowszechnionych w sztuce małopolskiej przez kolejnych włoskich artystów, np. Jana Marię Padovano, czy Hieronima Canavesiego. Relikty takich płyt znajdują się również na zamku w Pieskowej Skale, gdzie przedstawiają rycerzy zakutych w zbroje oraz w kościele w Sławkowie – bardziej prymitywną, starosty sławkowskiego Sebastiana Nyskowskiego (zm. 1603). Na skwadrowanej tarczy umieszczono tzw. herb złożony, w którym za pomocą godeł herbowych przekazano określone informacje genealogiczne. W prawym górnym polu zlokalizowano herb zmarłego (Rawicz), w polu lewym górnym herb jego matki (Topór), w polu dolnym prawym herb babki ojczystej zmarłego (Rogala), a w lewym dolnym – herb babki macierzystej (Półkozic).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, nieliczne ubytki na twarzy i w strukturze dzieła.

Streszczenie

Prostokątna płyta z płaskorzeźbioną postacią oraz kartusz herbowy – pozostałości manierystycznego nagrobka rycerza herbu Rawicz z początku XVII wieku. Przedstawia rycerza w tzw. pozie „sansovinowskiej”.

Bibliografia