Nagrobek Elżbiety z Giebułtowskich Pisarskiej

Dzieje zabytku

Nagrobek zmarłej w 1576 roku Elżbiety z Giebułtowskich Pisarskiej został ufundowany przez Barbarę Tomaszewską. Pierwotnie wmurowana w ścianę północną między amboną a ołtarzem bocznym, w latach sześćdziesiątych XX wieku został przeniesiony w obecne miejsce.

Opis

Nagrobek w formie płaskorzeźbionej tablicy o kształcie stojącego prostokąta. W jego górnej części znajduje się wyobrażenie Elżbiety z Giebułtowskich Pisarskiej przedstawionej frontalnie, do pasa. Kobieta jest obramiona półkolistą arkadą utworzoną z kaboszonów. Po bokach arkady dwa ozdobione rollwerkami kartusze z godłami herbów Bersten (po lewej stronie) i Jelita (po prawej stronie). Wyłaniająca się spod szat twarz zmarłej o kształcie sercowatym, z pełnymi policzkami z dużymi zamkniętymi oczami, z prostym, wydatnym nosem, wąskimi ustami i wyraźnie zaznaczonym podbródkiem. Zmarła jest ubrana we wdowi welon (rańtuch) spięty pod brodą i rozchylający się od środka na boki. Gładki welon zdobi jedna rurkowata fałda biegnąca na całej jego długości. Głowę nakrywa czepek, a szyję zasłania podwika. Spódnica spięta pasem z ozdobnymi klamrami, układana w drobne rurkowate fałdy. Ręce złożone, w nich chustka, przez prawą rękę przewieszony różaniec. W dolnej partii nagrobka inskrypcja kuta majuskułą. Treść inskrypcji w otoku bordiury i w polu. Inskrypcja w otoku: Inskrypcja na bordiurze "THU. LIESI. URODZONA. HELZBIETHA. PISARSKA / Z GIEBVLTOWA. KTORA MAIANCZ WIEKU / SWEGO. LIATTH. LVI. S. STHEM. SZWIATHEM. / ROZL/ONCZONA. W ROKV. 1576. XX. DNIA MARCEA." Inskrypcja w polu: "HELIZABET. PISARSKA. TV LIEZY. KOCHANIE. / DZIATEK. SWICH. ALBO. RACZEI. BACZ. I NARZEKANIE / POMNICZIE. NA. POBOŻNE. SWOIEI. MATKI SPRAWY/CZNE POTOMSTWO IAKO I IEI W TIM. BIŁ BOG. ŁASKAWY / THA WAM W BOIZNIE I BOZEJ. WYCHOWANIE DAŁA / THAKOWE. ZE. THAM. ZADNA. ZMAZA. NIEZOSTAŁA / THEGOSZ. I. PO. SMIERCZI. SWEI. VPRZYIMIE WAM. ZICZI. / BISZCIE. TAK. IAKO. ONA. DOKONALI. WSISCZI. / WIEKOW. SWOICH. A W TIM. WAM WĄTPICZ NIEPOTRZEBA. / ZE. WAS. THIM. CZIESICZ. BENDZIE. NAIWISI. BOG. Z NIEBA. / I. TIM. WAM. TO. ZAPLACZI. ZE. DNIA. OSTATNIEGO. / STANIECZIE. NAPRAWICZI. Z WIBRANEMI. IEGO. / BARBARA TOMASOWSKA. TEN. KAMIEŃ. POSTAWICZ. DAŁA".

Zarys problematyki artystycznej

Nagrobek Elżbiety z Giebułtowskich Pisarskiej należy do unikatowych w Małopolsce dzieł z okresu renesansu. Ten sam typ epitafium był bardziej rozpowszechniony na Śląsku niż w Małopolsce, o czym świadczą epitafia Piotra Thomasa w Brzegu (ok. 1603), Mikołaja Seiferta w Lubiniu (po 1621) i pastora Grzegorza Wernera w Lewinie Brzeskim (po 1633). Najbliższym zabytkowi z Rudawy jest nagrobek Anny z Guldesternów Pipanowej (zm. 1541) wmurowany w fasadę kościoła św. Barbary w Krakowie. Oba dzieła łączy ten sam schemat łączenia tablicy inskrypcyjnej z popiersiem przedstawionej frontalnie postaci w półkolistej arkadzie. Wydaje się jednak, iż bezpośrednim źródłem inspiracji były krakowskie pomniki w bazylice Mariackiej, kobiece nagrobki Anny z Moreckich Montelupi (zm. w 1609), Małgorzaty z Chodorowskich Cellari (zm. w 1598) i Małgorzaty z Miączyńskich Cellari (zm. w 1627). Treść inskrypcji, według tradycji ułożonej przez Jana Kochanowskiego, wyraża typowy dla epoki topos dobrej matki, wychowującej w duchu chrześcijańskim swoje potomstwo oraz kobiety-chrześcijanki jako wzoru do naśladowania dla przyszłych pokoleń.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, inskrypcja miejscami mało czytelna, uszkodzenia mechaniczne.

Literatura

Rudnica Ewa, Inwentarz kościoła parafialnego p.w. Wszystkich Świętych w Rudawie, praca licencjacka napisana w Instytucie Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie pod kierunkiem dr. Józefa Skrabskiego, Kraków 2011.

Streszczenie

Nagrobek Elżbiety z Giebułtowskich Pisarskiej powstał zapewne po jej śmierci w 1576 roku. Jego fundatorką była Barbara Tomaszewska. Nagrobek jest unikatowym dziełem w Małopolsce łączącym frontalne ujecie postaci w półkolistej arkadzie z tablicą inskrypcyjną. Jedynym podobnym tego rodzaju dziełem w Krakowie jest nagrobek Anny z Guldestemów Pipanowej (zm. w 1541) na fasadzie kościoła św. Barbary.

Bibliografia