Krzyż procesyjny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Siepraw
Miejscowość
Zakliczyn
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Myślenice
Parafia
Wszystkich Świętych
Tagi
krucyfiks rzeźba XVIII wieku
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/17366
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
rzeźba: druga połowa XVIII wieku; krzyż: XXI wiek
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie
Wymiary szczegółowe
Wysokość figury – 53 cm
Szerokość figury – 49 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa 4.0

Dzieje zabytku

Krzyż procesyjny powstał w w drugiej połowie XVIII wieku. Obecnie jest umieszczony w prezbiterium i używany podczas liturgii.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, Chrystus przybity do krzyża trzema gwoździami. Figura w delikatnym zwisie, ramiona szeroko rozłożone, kolana delikatnie ugięte, stopy w układzie prawa na lewą. Twarz pociągła, szczupła, o długim nosie, oczy zamknięte, usta szerokie, rozchylone; okolona krótką brodą. Włosy półdługie, ułożone w skręcone pukle opadające na kark i prawe ramię. Na głowie korona cierniowa. Głowa nieproporcjonalnie duża w stosunku do ciała, sylwetka szczupła, z wyraźnie uwypuklonym umięśnieniem i linią żeber klatki piersiowej, z zaznaczonymi śladami męki. Perizonium w formie tkaniny ściśle owijającej biodra, zawiązanej na prawym boku ze zwisem z prawej strony. Nad głową Chrystusa złocony titulus w formie banderoli z napisem: „I(ESUS) N(AZARENUS) / R(EX) I(UDAEROUM)”. Krzyż gładki o trójlistnie zakończonych ramionach, zdobionych rozetkami, malowany na czerwono. Osadzony na podstawie zdobionej dwiema fantazyjnie wyciętymi deseczkami zdobionymi rzeźbionymi, złoconymi gałązkami róż. Podstawa umieszczona na niskim prostokątnym cokoliku na czterech płaskich nóżkach. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, perizonium i korona złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Nazwa krucyfiks pochodzi od łacińskiego słowa „crucifixus” i oznacza „przybity do krzyża”. Krzyż jest niesiony na początku każdej procesji. Ten zwyczaj, jak wyjaśnił w swoim dziele z 1739 roku Protazy Newerani, symbolizuje kilka ważnych treści religijnych. Po pierwsze oznacza, że procesja podąża i jest zgromadzona w imię Jezusa Chrystusa Ukrzyżowanego. Następnie, że postępując według napomnień św. Pawła, nabożeństwo zaczyna się w imię Jezusa. Ponadto krzyż na początku procesji pokazywał, że ukrzyżowany Chrystus jest jej wodzem. I po czwarte, że procesja uprasza Boga Ojca o dane łaski w imię krzyża i w imię Jezusa Chrystusa, zgodnie z jego zachętą: „O cokolwiek byście prosili Ojca, da wam w imię moje” (J 16, 23). Rzeźba Chrystusa została wykonana w charakterystycznej dla XVIII wieku konwencji. Nad jego głową znajduje się titulus, czyli tabliczka z napisem winy, skróconym do liter INRI (łac. Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum), czyli Jezus Nazarejczyk Król Żydów, zgodnie z opisem w Ewangelii św. Jana: „Wypisał też Piłat tytuł winy i kazał go umieścić na krzyżu. A było napisane: «Jezus Nazarejczyk, Król Żydowski». Ten napis czytało wielu Żydów, ponieważ miejsce, gdzie ukrzyżowano Jezusa, było blisko miasta. A było napisane w języku hebrajskim, łacińskim i greckim. Arcykapłani żydowscy mówili do Piłata: «Nie pisz: Król Żydowski, ale że On powiedział: Jestem Królem Żydowskim». Odparł Piłat: «Com napisał, napisałem»” (J 19, 19-22).


Streszczenie

Krzyż procesyjny został wykonany w drugiej połowie XVIII wieku w nieznanym warsztacie rzeźbiarskim. Obecnie umieszczony jest w prezbiterium kościoła.

Bibliografia

"Słownik terminologiczny sztuk pięknych", Warszawa 2011
Newerani Protazy, "Ozdoba Koscioła Katolickiego, to iest Ceremonie Ktorych Kościoł S. w wszelkich okolicznościach zwykł zażywać: Pismem S. Powagą Oycow SS. Dawnością utwierdzone, gruntownym wykładem Obiasnione Naprzod Niemieckim ięzykiem, Teraz Na Polski z przydatkiem wielu rzeczy", Lwów 1739
Brandmair Kathrin, "Kruzifixe und Kreuzigungsgruppen aus dem Bereich der „Donauschule”", Petersberg 2015

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum parafialne w Zakliczynie, Inwentarz parafii Wszystkich Świętych w Zakliczynie, oprac. ks. Józef Stopka, 2018, s. 46.

Jak cytować?

Maria Działo, "Krzyż procesyjny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/krzyz-procesyjny-34

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności