Kościół parafialny pw. św. Grzegorza

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
Kraków
Gmina
Kraków-Nowa Huta
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wawrzeńczyce
Parafia
Św. Grzegorza Wielkiego
Identyfikator
DZIELO/12652
Kategoria
kościół
Ilość
1
Czas powstania
około 1417 roku, koniec XV wieku i 1920-1925 (zakrystia od wschodu)
Technika i materiał
cegła, kamień łamany, cegła glazurowana, zendrówka oraz w dolnej części wieży kostka romańska; cegła w wątku polskim i mieszanym, zendrówka w układzie szachownicowym i rombowym; techniki murarskie
Autor noty katalogowej
Andrzej Włodarek
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Wzniesiony około 1417 roku, powiększony o nawę północną zapewne w końcu XV wieku. W XVII wieku (zapewne przed 1618 r.) nawa główna przesklepiona i zbarokizowana, przekształcenie okien, sklepienie kolebkowe z lunetami w kruchcie pod wieżą i na piętrze. Nadbudowa wieży 1908. Zakrystia od wschodu według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza wzniesiona w latach 1920-1925.

Opis

Na miejscu kościoła romańskiego, orientowany, dwunawowy, halowy; nawa południowa na rzucie prostokąta, na osi prezbiterium, dwuprzęsłowa, sklepiona kolebkowo z lunetami, na gurtach; nawa północna węższa od południowej, dwuprzęsłowa, sklepiona krzyżowo-żebrowo z kolistymi płaskorzeźbionymi zwornikami, jeden z literami ihs, drugi z literą s pod koroną. Prezbiterium prostokątne, dwuprzęsłowe, sklepione krzyżowo-żebrowo, z kolistymi zwornikami i profilowanymi wspornikami; przy nim od północy dawna zakrystia na rzucie prostokąta, sklepiona kolebkowo, otwarta do nawy wtórną arkadą, od wschodu nowa zakrystia na rzucie ośmioboku. Od zachodu przylega do nawy kwadratowa, czterokondygnacyjna wieża, z wieżyczką schodową w narożu północno-wschodnim, kruchtą w przyziemiu i chórem muzycznym na piętrze. Przy niej od północy drewniana piętrowa przybudówka mieszcząca w przyziemiu komorę bracką, na piętrze miech i kanał organowy. Przy nawie południowej od południa kwadratowa kruchta. Arkada tęczy zamknięta łukiem półkolistym, arkady do nawy północnej łukiem lekko zaostrzonym. Mury opięte przyporami, elewacje na cokole, z wzorami z zendrówki. Okna pierwotnie ostrołukowe, obustronnie rozglifione (niektóre zbarokizowane). Portale: zachodni, do kruchty pod wieżą, oraz do kruchty południowej, kamienne, prostokątne. Dachy dwuspadowe, pokryte blachą miedzianą. Zakrystia od wschodu przy prezbiterium wzniesiona na miejscu drewnianej kaplicy Ogrojcowej z XVIII wieku.

Zarys problematyki artystycznej

Niewielkich rozmiarów wiejski kościół w dobrach rycerskich, gotycki, o typowym rzucie: jednonawowy, z prostokątnym sklepionym prezbiterium i wieżą od zachodu. Powiększony o nawę północną w końcu XV wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Kościół wzniesiony z cegły, kamienia łamanego, kostki romańskiej, z użyciem ciosu i zendrówki. Na miejscu kościoła romańskiego, orientowany, dwunawowy, halowy, dwuprzęsłowy, z prostokątnym, dwuprzęsłowym prezbiterium na osi nawy południowej; nawa południowa sklepiona kolebkowo z lunetami, na gurtach, prezbiterium i nawa północna krzyżowo-żebrowo z kolistymi zwornikami, w prezbiterium z profilowanymi wspornikami. Przy prezbiterium od północy dawna zakrystia na rzucie prostokąta, sklepiona kolebkowo, otwarta do nawy wtórną arkadą, od wschodu nowa zakrystia na rzucie ośmioboku. Od zachodu przylega do nawy kwadratowa, czterokondygnacyjna wieża, z wieżyczką schodową w narożu północno-wschodnim, kruchtą w przyziemiu i chórem muzycznym na piętrze. Przy nawie południowej od południa kwadratowa kruchta. Arkada tęczy zamknięta łukiem półkolistym, arkady do nawy północnej łukiem lekko zaostrzonym. Mury opięte przyporami, elewacje na cokole, z wzorami z zendrówki. Okna pierwotnie ostrołukowe, obustronnie rozglifione (niektóre zbarokizowane). Portale: zachodni, do kruchty pod wieżą, oraz do kruchty południowej, kamienne, prostokątne. Dachy dwuspadowe, pokryte blachą miedzianą.

Bibliografia

Łepkowski Józef, "Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa", Kraków 1863 , s. 41-41
"Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 10", Warszawa 1889
Tomkowicz Stanisław, "Inwentaryzacja zabytków Galicyi Zachodniej. Powiat krakowski" , [w:] "Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, t. 2" , 1906 , s. 1-318
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian , "Sztuka Ziemi Krakowskiej", Kraków 1982

Jak cytować?

Andrzej Włodarek, "Kościół parafialny pw. św. Grzegorza", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kosciol-parafialny-pw-sw-grzegorza

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności