Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Stryszawa
Miejscowość
Krzeszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Sucha Beskidzka
Parafia
Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
Tagi
architektura neogotycka Karol Korn Michał Bochenek
Identyfikator
DZIELO/12377
Kategoria
kościół
Ilość
1
Czas powstania
1901-1903
Technika i materiał
cegła, kamień, blacha, techniki murarskie, blacharskie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy został wybudowany w miejscu kilku poprzednich świątyń. Parafia w Krzeszowie była wzmiankowana już w 1355 roku – wtedy musiała tutaj istnieć pierwsza świątynia. Kolejną źródła wzmiankują pod wezwaniem św. Katarzyny w 1598 roku, a następną, drewnianą, również św. Katarzyny wystawioną w latach 1613-1615 roku z fundacji Piotra Komorowskiego. Przygotowania do budowy nowej świątyni poczyniono już w 1880 roku, odkąd ponownie utworzono parafię w Krzeszowie (od 1635 roku parafia krzeszowska była włączona do suskiej). Jednak budowę murowanego kościoła rozpoczęto dopiero 31 lipca 1901 i zakończono ją w 1903 roku. Moment rozpoczęcia prac zanotował w kronice parafialnej proboszcz Michał Bochenek: „W maju i w czerwcu była rozprawa konkurencyjna co do budowy nowego Kościoła. Po licznych debatach stanęło, że Kościół zaraz budowanym być musi bo stary grozi zawaleniem. Rzeczywiście 30/7 1901 rozpoczęta została robota. Budowniczy Korn z Bielska zawarł umowę i budować zaczęto. 2 sierpnia odprawiłem nabożeństwo, by Bóg błogosławił rozpoczętemu dziełu. 8 września 1901 roku w uroczystość Narodzenia N. M. P. X. Mareceli Klimkiewicz w mojej asystencyi (...) dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod nowy kościół”.

Świątynia powstała według projektu Karola Korna z Bielska. W 1902 roku kościół przykryto dachem, ukończono wieżę, założono sklepienia oraz zaszklono oknami, z których prawdopodobnie trzy w prezbiterium otrzymały już witraże. Budowlę poświęcił 21 czerwca 1903 ksiądz Marcelin Narcyz Klimkiewicz, dziekan suski. Niewątpliwie już wtedy znajdowały się w kościele dwa neogotyckie ołtarze (główny i jeden boczny) zamówione w tyrolskiej pracowni Ferdinanda Stuflessera oraz nowe organy z wytwórni braci Riegerów. W kolejnym roku, również w pracowni Stuflessera, zamówiono stacje drogi krzyżowej oraz zlecono stolarzowi Antoniemu Ćwiąkale wykonanie stalli do prezbiterium. 1 września 1906 kościół został konsekrowany przez biskupa pomocniczego Anatola Nowaka, sufragana krakowskiego. W 1909 roku zostały sprawione trzy nowe dzwony, które utracono w czasie pierwszej wojny światowej. Nowe dzwony sprawiono w 1925 roku, lecz te również zaginęły w czasie drugiej wojny światowej. Ostatecznie, po wojnach i pożarze z 1949 roku, w którym dwa stare dzwony spadły i rozbiły się, kościół nie posiadał przez kilka lat żadnych. Nowe zakupiono dopiero w 1952 roku.

Malowidła ścienne pokrywające wnętrze kościoła zostały wykonane w 1928 roku przez Pawła Palkę z Łukowa na Podlasiu, który w okolicach Krzeszowa był znany przede wszystkim z malowania kościołów. Siedemnaście lat później powstały nowe malowidła ścienne, zaprojektowane przez Mariana Konarskiego z Krzeszowic. Nowe witraże kościół uzyskał w 1969 roku w oknach pierwszego przęsła korpusu oraz zapewne również w prześwitach okien bocznych i prezbiterium. Generalne konserwacje i remonty świątyni rozpoczęto w latach siedemdziesiątych XX wieku (odnowiono ołtarze, organy i stacje drogi krzyżowej). Następnie w związku z jubileuszem stulecia budowy i konsekracji kościoła od roku 1999 przeprowadzono wiele prac, m.in. wymieniono dach (1999-2002), wykonano nową dekorację malarską ścian (2005-2006) oraz zamówiono zespół czterech witraży do okien korpusu (2005-2006).

Główną część wyposażenia kościelnego stanowią wyżej wymienione ołtarze utrzymane w jednolitym, neogotyckim stylu, wykonane około 1903 roku w pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera. Część obrazów i rzeźb została przeniesiona ze starej świątyni. Zachowało się wiele barokowych obrazów z drugiej połowy XVII wieku tj. „Zaślubiny św. Katarzyny”, „Męczeństwo św. Szczepana”, „Św. Anna Samotrzeć”, a także obraz Matka Boska Niepokalanie Poczęta (XVIII w.), barokowe rzeźby przedstawiające św. Stanisława Biskupa oraz św. Wojciecha. Ponadto w kościele znajdują się: barokowa, kamienna chrzcielnica, konfesjonał z XVIII wieku oraz trzy barokowe feretrony. Do nowego wyposażenia kościoła zaliczają się dwa nowe ołtarze: Pana Jezusa Miłosiernego oraz św. Jana Pawła II. Świątynię zdobią również witraże w prezbiterium: z postaciami aniołów oraz Matki Boskiej i św. Józefa; w nawach, od południa: św. Jana Pawła II, św. Brata Alberta i Najświętsze Serce Pana Jezusa, od północy: św. Faustyny Kowalskiej, św. Maksymiliana Marii Kolbego i Matki Boskiej Bolesnej.

Opis

Kościół orientowany, składający się trójnawowej, czteroprzęsłowej pseudohali z transeptem oraz z jednoprzęsłowym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium, przy którym od północy usytuowana jest zakrystia, a od południa skarbiec, zamknięte dwubocznie. Od fasady, na przedłużeniu nawy, usytuowana jest czteroboczna wieża, a przy niej ośmioboczne wieżyczki schodowe. Kościół ustawiony jest na wysokim, kamiennym cokole. Wieża trójkondygnacyjna: w dolnej kondygnacji ostrołukowy portal w obramieniu z kolumienkami i wimpergą, nad nim rozeta; w drugiej, ostrołukowe okno z maswerkiem; w trzeciej tryforium. Ściany wieży są zwieńczone szczytami, a wieżyczki schodowe ostrosłupowymi ceglanymi hełmami. Elewacje opięte są przyporami, zwieńczone gzymsem. Okna ostrołukowe z maswerkami, w tynkowanych na biało obramieniach. Dachy dwuspadowe, nad zakrystią i skarbcem pulpitowe, hełm wieży ostrosłupowy; pokrycie blachą. Empora organowa znajduje się w zachodnim przęśle nawy. Sklepienia krzyżowo-żebrowe, przy prezbiterium – gwiaździste. Nawy oddzielone kolumnami o kapitelach pączkowych; na ścianach naw bocznych pilastry. Chór muzyczny na kolumnach z kapitelami kostkowymi. Okna prostokątne zakończone ostrołukowo, w prezbiterium: jednodzielne, usytuowane w trzech ścianach zamknięcia chóru, z witrażami; w korpusie nawowym: trój- i dwudzielne, w pierwszych (wschodnich) trzech przęsłach z witrażami. Żebra sklepienne podkreślone polichromią. Portal główny zdobi tondo z płaskorzeźbą Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Zarys problematyki artystycznej

Kościół wybudowano w latach 1901-1903 według projektu Karola Korna w stylu neogotyckim. Karol Korn (1852-1906) był architektem i budowniczym pochodzenia żydowskiego, tworzącym głównie w Bielsku. Studiował na Politechnice w Karlsruhe i na Politechnice oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu pod kierunkiem Heinricha von Ferstla i Theophila von Hansena. Był założycielem firmy budowlano-architektonicznej „Karl Korn”, której początek działalności datowany jest na 1882 rok. Firma działała także po śmierci Karola Korna pod dawną nazwą, ale była kierowana przez jego syna Felixa. W tym okresie, już po śmierci ojca, został wybudowany kościół pw. Matki Boskiej Pocieszenia w Budzowie w stylu neoromańskim. Wśród projektów zrealizowanych z zakresu architektury sakralnej przez firmę „Karl Korn” można wymienić również: kościół pw. św. Jana Chrzciciela w pobliskich Zembrzycach, kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Choczni, kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Porąbce koło Kęt oraz kościół pw. Szymona i Judy Tadeusza w Kozach koło Bielska-Białej. Karol Korn był również wybitnym architektem miejskim. Zaprojektował wiele budynków w Bielsku-Białej: Pocztę Główną, Komunalną Kasę Oszczędności, Hotel „Prezydent”, willę Sixta (obecnie rektorat Akademii Techniczno-Humanistycznej), nieistniejące już synagogi w Bielsku i w Białej oraz wiele innych znakomitych budowli. Cesarz Franciszek Józef I w uznaniu za zasługi nadał mu tytuł cesarsko-królewskiego radcy budowlanego „kaiserlicher und königlicher Baurat”. Kościół w Krzeszowie ma charakter wertykalny, wrażenie „pięcia się ku górze” potęguje stojąca w fasadzie budowli trójkondygnacyjna wieża. Dużą rolę odgrywają prostokątne okna zamknięte łukiem ostrym o białej, kamiennej okładzinie, wypełnione witrażami. Ostrołukowe zamknięcie posiadają również arkady międzynawowe wewnątrz świątyni. Repertuar gotyckich form oprócz neogotyckich detali architektonicznych dopełniają opasające budowlę, uskokowe szkarpy. Neogotycki styl kościoła w Krzeszowie przejawia się nie tylko w jego architekturze, ale również wyposażeniu pochodzącym z pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera, tworzącym wspólnie jednolitą całość.

Streszczenie

Kościół wybudowano w latach 1901-1903 według projektu Karola Korna w stylu neogotyckim. Karol Korn (1852-1906) był architektem i budowniczym pochodzenia żydowskiego, tworzącym głównie w Bielsku. Kościół w Krzeszowie ma charakter wertykalny, wrażenie „pięcia się ku górze” potęguje stojąca w fasadzie budowli trójkondygnacyjna wieża. Dużą rolę odgrywają prostokątne okna zamknięte łukiem ostrym o białej, kamiennej okładzinie, wypełnione witrażami. Ostrołukowe zamknięcie posiadają również arkady międzynawowe wewnątrz świątyni. Repertuar gotyckich form oprócz neogotyckich detali architektonicznych dopełniają opasające budowlę, uskokowe szkarpy. Neogotycki styl kościoła w Krzeszowie przejawia się nie tylko w jego architekturze, ale również wyposażeniu pochodzącym z pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera, tworzącym wspólnie jednolitą całość. Część obrazów i rzeźb została przeniesiona ze starej świątyni. Zachowało się wiele barokowych obrazów z drugiej połowy XVII wieku: „Zaślubiny św. Katarzyny”, „Męczeństwo św. Szczepana”, „Św. Anna Samotrzeć”, a także obraz Matka Boska Niepokalanie Poczęta (XVIII w.), barokowe rzeźby przedstawiające św. Stanisława Biskupa oraz św. Wojciecha. Ponadto w kościele znajdują się: barokowa, kamienna chrzcielnica, konfesjonał z XVIII wieku oraz trzy barokowe feretrony. Do nowego wyposażenia świątyni zaliczają się dwa nowe ołtarze: Pana Jezusa Miłosiernego oraz św. Jana Pawła II. Kościół zdobią również witraże w prezbiterium: z postaciami aniołów oraz Matki Boskiej i św. Józefa; w nawach, od południa: św. Jana Pawła II, św. Brata Alberta i Najświętsze Serce Pana Jezusa, od północy: św. Faustyny Kowalskiej, św. Maksymiliana Marii Kolbego i Matki Boskiej Bolesnej.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Komoniecki Andrzej, "Chronografia albo Dziejopis żywiecki", Żywiec 2005
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
"Korpus witraży z lat 1800-1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej, t. 2: Archidiecezja Krakowska, dekanaty pozakrakowskie", Kraków 2015
"Dziedzictwo kulturowe Podbabiogórza. Zabytki", Sucha Beskidzka 2014
Szablowski Jerzy, "Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, t. 3: Powiat żywiecki", Warszawa 1948

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kosciol-matki-boskiej-nieustajacej-pomocy-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności