Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy

Dzieje zabytku

Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy został wybudowany w miejscu kilku poprzednich świątyń. Parafia w Krzeszowie była wzmiankowana już w 1355 roku – wtedy musiała tutaj istnieć pierwsza świątynia. Kolejną źródła wzmiankują pod wezwaniem św. Katarzyny w 1598 roku, a następną, drewnianą, również św. Katarzyny wystawioną w latach 1613-1615 roku z fundacji Piotra Komorowskiego. Przygotowania do budowy nowej świątyni poczyniono już w 1880 roku, odkąd ponownie utworzono parafię w Krzeszowie (od 1635 roku parafia krzeszowska była włączona do suskiej). Jednak budowę murowanego kościoła rozpoczęto dopiero 31 lipca 1901 i zakończono ją w 1903 roku. Moment rozpoczęcia prac zanotował w kronice parafialnej proboszcz Michał Bochenek: „W maju i w czerwcu była rozprawa konkurencyjna co do budowy nowego Kościoła. Po licznych debatach stanęło, że Kościół zaraz budowanym być musi bo stary grozi zawaleniem. Rzeczywiście 30/7 1901 rozpoczęta została robota. Budowniczy Korn z Bielska zawarł umowę i budować zaczęto. 2 sierpnia odprawiłem nabożeństwo, by Bóg błogosławił rozpoczętemu dziełu. 8 września 1901 roku w uroczystość Narodzenia N. M. P. X. Mareceli Klimkiewicz w mojej asystencyi (...) dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod nowy kościół”.

Świątynia powstała według projektu Karola Korna z Bielska. W 1902 roku kościół przykryto dachem, ukończono wieżę, założono sklepienia oraz zaszklono oknami, z których prawdopodobnie trzy w prezbiterium otrzymały już witraże. Budowlę poświęcił 21 czerwca 1903 ksiądz Marcelin Narcyz Klimkiewicz, dziekan suski. Niewątpliwie już wtedy znajdowały się w kościele dwa neogotyckie ołtarze (główny i jeden boczny) zamówione w tyrolskiej pracowni Ferdinanda Stuflessera oraz nowe organy z wytwórni braci Riegerów. W kolejnym roku, również w pracowni Stuflessera, zamówiono stacje drogi krzyżowej oraz zlecono stolarzowi Antoniemu Ćwiąkale wykonanie stalli do prezbiterium. 1 września 1906 kościół został konsekrowany przez biskupa pomocniczego Anatola Nowaka, sufragana krakowskiego. W 1909 roku zostały sprawione trzy nowe dzwony, które utracono w czasie pierwszej wojny światowej. Nowe dzwony sprawiono w 1925 roku, lecz te również zaginęły w czasie drugiej wojny światowej. Ostatecznie, po wojnach i pożarze z 1949 roku, w którym dwa stare dzwony spadły i rozbiły się, kościół nie posiadał przez kilka lat żadnych. Nowe zakupiono dopiero w 1952 roku.

Malowidła ścienne pokrywające wnętrze kościoła zostały wykonane w 1928 roku przez Pawła Palkę z Łukowa na Podlasiu, który w okolicach Krzeszowa był znany przede wszystkim z malowania kościołów. Siedemnaście lat później powstały nowe malowidła ścienne, zaprojektowane przez Mariana Konarskiego z Krzeszowic. Nowe witraże kościół uzyskał w 1969 roku w oknach pierwszego przęsła korpusu oraz zapewne również w prześwitach okien bocznych i prezbiterium. Generalne konserwacje i remonty świątyni rozpoczęto w latach siedemdziesiątych XX wieku (odnowiono ołtarze, organy i stacje drogi krzyżowej). Następnie w związku z jubileuszem stulecia budowy i konsekracji kościoła od roku 1999 przeprowadzono wiele prac, m.in. wymieniono dach (1999-2002), wykonano nową dekorację malarską ścian (2005-2006) oraz zamówiono zespół czterech witraży do okien korpusu (2005-2006).

Główną część wyposażenia kościelnego stanowią wyżej wymienione ołtarze utrzymane w jednolitym, neogotyckim stylu, wykonane około 1903 roku w pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera. Część obrazów i rzeźb została przeniesiona ze starej świątyni. Zachowało się wiele barokowych obrazów z drugiej połowy XVII wieku tj. „Zaślubiny św. Katarzyny”, „Męczeństwo św. Szczepana”, „Św. Anna Samotrzeć”, a także obraz Matka Boska Niepokalanie Poczęta (XVIII w.), barokowe rzeźby przedstawiające św. Stanisława Biskupa oraz św. Wojciecha. Ponadto w kościele znajdują się: barokowa, kamienna chrzcielnica, konfesjonał z XVIII wieku oraz trzy barokowe feretrony. Do nowego wyposażenia kościoła zaliczają się dwa nowe ołtarze: Pana Jezusa Miłosiernego oraz św. Jana Pawła II. Świątynię zdobią również witraże w prezbiterium: z postaciami aniołów oraz Matki Boskiej i św. Józefa; w nawach, od południa: św. Jana Pawła II, św. Brata Alberta i Najświętsze Serce Pana Jezusa, od północy: św. Faustyny Kowalskiej, św. Maksymiliana Marii Kolbego i Matki Boskiej Bolesnej.

Opis

Kościół orientowany, składający się trójnawowej, czteroprzęsłowej pseudohali z transeptem oraz z jednoprzęsłowym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium, przy którym od północy usytuowana jest zakrystia, a od południa skarbiec, zamknięte dwubocznie. Od fasady, na przedłużeniu nawy, usytuowana jest czteroboczna wieża, a przy niej ośmioboczne wieżyczki schodowe. Kościół ustawiony jest na wysokim, kamiennym cokole. Wieża trójkondygnacyjna: w dolnej kondygnacji ostrołukowy portal w obramieniu z kolumienkami i wimpergą, nad nim rozeta; w drugiej, ostrołukowe okno z maswerkiem; w trzeciej tryforium. Ściany wieży są zwieńczone szczytami, a wieżyczki schodowe ostrosłupowymi ceglanymi hełmami. Elewacje opięte są przyporami, zwieńczone gzymsem. Okna ostrołukowe z maswerkami, w tynkowanych na biało obramieniach. Dachy dwuspadowe, nad zakrystią i skarbcem pulpitowe, hełm wieży ostrosłupowy; pokrycie blachą. Empora organowa znajduje się w zachodnim przęśle nawy. Sklepienia krzyżowo-żebrowe, przy prezbiterium – gwiaździste. Nawy oddzielone kolumnami o kapitelach pączkowych; na ścianach naw bocznych pilastry. Chór muzyczny na kolumnach z kapitelami kostkowymi. Okna prostokątne zakończone ostrołukowo, w prezbiterium: jednodzielne, usytuowane w trzech ścianach zamknięcia chóru, z witrażami; w korpusie nawowym: trój- i dwudzielne, w pierwszych (wschodnich) trzech przęsłach z witrażami. Żebra sklepienne podkreślone polichromią. Portal główny zdobi tondo z płaskorzeźbą Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Zarys problematyki artystycznej

Kościół wybudowano w latach 1901-1903 według projektu Karola Korna w stylu neogotyckim. Karol Korn (1852-1906) był architektem i budowniczym pochodzenia żydowskiego, tworzącym głównie w Bielsku. Studiował na Politechnice w Karlsruhe i na Politechnice oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu pod kierunkiem Heinricha von Ferstla i Theophila von Hansena. Był założycielem firmy budowlano-architektonicznej „Karl Korn”, której początek działalności datowany jest na 1882 rok. Firma działała także po śmierci Karola Korna pod dawną nazwą, ale była kierowana przez jego syna Felixa. W tym okresie, już po śmierci ojca, został wybudowany kościół pw. Matki Boskiej Pocieszenia w Budzowie w stylu neoromańskim. Wśród projektów zrealizowanych z zakresu architektury sakralnej przez firmę „Karl Korn” można wymienić również: kościół pw. św. Jana Chrzciciela w pobliskich Zembrzycach, kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Choczni, kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Porąbce koło Kęt oraz kościół pw. Szymona i Judy Tadeusza w Kozach koło Bielska-Białej. Karol Korn był również wybitnym architektem miejskim. Zaprojektował wiele budynków w Bielsku-Białej: Pocztę Główną, Komunalną Kasę Oszczędności, Hotel „Prezydent”, willę Sixta (obecnie rektorat Akademii Techniczno-Humanistycznej), nieistniejące już synagogi w Bielsku i w Białej oraz wiele innych znakomitych budowli. Cesarz Franciszek Józef I w uznaniu za zasługi nadał mu tytuł cesarsko-królewskiego radcy budowlanego „kaiserlicher und königlicher Baurat”. Kościół w Krzeszowie ma charakter wertykalny, wrażenie „pięcia się ku górze” potęguje stojąca w fasadzie budowli trójkondygnacyjna wieża. Dużą rolę odgrywają prostokątne okna zamknięte łukiem ostrym o białej, kamiennej okładzinie, wypełnione witrażami. Ostrołukowe zamknięcie posiadają również arkady międzynawowe wewnątrz świątyni. Repertuar gotyckich form oprócz neogotyckich detali architektonicznych dopełniają opasające budowlę, uskokowe szkarpy. Neogotycki styl kościoła w Krzeszowie przejawia się nie tylko w jego architekturze, ale również wyposażeniu pochodzącym z pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera, tworzącym wspólnie jednolitą całość.

Streszczenie

Kościół wybudowano w latach 1901-1903 według projektu Karola Korna w stylu neogotyckim. Karol Korn (1852-1906) był architektem i budowniczym pochodzenia żydowskiego, tworzącym głównie w Bielsku. Kościół w Krzeszowie ma charakter wertykalny, wrażenie „pięcia się ku górze” potęguje stojąca w fasadzie budowli trójkondygnacyjna wieża. Dużą rolę odgrywają prostokątne okna zamknięte łukiem ostrym o białej, kamiennej okładzinie, wypełnione witrażami. Ostrołukowe zamknięcie posiadają również arkady międzynawowe wewnątrz świątyni. Repertuar gotyckich form oprócz neogotyckich detali architektonicznych dopełniają opasające budowlę, uskokowe szkarpy. Neogotycki styl kościoła w Krzeszowie przejawia się nie tylko w jego architekturze, ale również wyposażeniu pochodzącym z pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera, tworzącym wspólnie jednolitą całość. Część obrazów i rzeźb została przeniesiona ze starej świątyni. Zachowało się wiele barokowych obrazów z drugiej połowy XVII wieku: „Zaślubiny św. Katarzyny”, „Męczeństwo św. Szczepana”, „Św. Anna Samotrzeć”, a także obraz Matka Boska Niepokalanie Poczęta (XVIII w.), barokowe rzeźby przedstawiające św. Stanisława Biskupa oraz św. Wojciecha. Ponadto w kościele znajdują się: barokowa, kamienna chrzcielnica, konfesjonał z XVIII wieku oraz trzy barokowe feretrony. Do nowego wyposażenia świątyni zaliczają się dwa nowe ołtarze: Pana Jezusa Miłosiernego oraz św. Jana Pawła II. Kościół zdobią również witraże w prezbiterium: z postaciami aniołów oraz Matki Boskiej i św. Józefa; w nawach, od południa: św. Jana Pawła II, św. Brata Alberta i Najświętsze Serce Pana Jezusa, od północy: św. Faustyny Kowalskiej, św. Maksymiliana Marii Kolbego i Matki Boskiej Bolesnej.

Bibliografia