Grupa Ukrzyżowania z fundatorami

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Jordanów
Miejscowość
Łętownia
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Św. Apostołów Szymona i Judy
Tagi
fundatorzy
Miejsce przechowywania
zwieńczenie ołtarza głównego
Identyfikator
DZIELO/11191
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga ćwierć XVII wieku
Fundator
Andrzej Karnkowski i Gryzelda z Przerębskich
Technika i materiał
olej na płótnie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Dzieło z przedstawieniem grupy Ukrzyżowania z fundatorami powstało najpewniej w drugiej ćwierci XVII wieku. Zostało ufundowane prawdopodobnie przez Andrzeja Karnkowskiego i Gryzeldę z Przerębskich, ukazanych na obrazie. Po raz pierwszy zostało wymienione w aktach wizytacji z 1728 roku, jako wizerunek znajdujący się w ołtarzu głównych dawnego kościoła. Po wybudowaniu nowej świątyni i jej wyposażenia, a więc po 1765 roku obraz został umieszczony w zwieńczeniu ołtarza głównego.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta z przedstawieniem sceny Ukrzyżowania z Matką Boską i św. Janem Ewangelistą oraz dwójką fundatorów. W centrum kompozycji ukazany krzyż z postacią umarłego Chrystusa przybitą trzema gwoździami. Ciało w lekkim zwisie, o szeroko rozłożonych ramionach, z głową opadającą na prawy bark oraz ugiętymi nogami skierowanymi w lewo. Twarz ma szczupłą, o dużych, zamkniętych oczach, prostym nosie i małych ustach, okoloną krótką, ciemną brodą i włosami. Na głowie ma koronę cierniową. Ciało Chrystusa jest silnie umięśnione, z podkreślonymi żebrami i talią klatki piersiowej, z zaznaczonymi śladami męki. Przez biodra przewiązane krótkie, białe perizonium ze zwisem tkaniny rozwianym przy prawym boku. U dołu krzyża leży czaszka i piszczel. Pionowa belka zwieńczona jest tabliczką z napisem „I.N.R.I.”.
Po prawej stronie krzyża stoi Matka Boska, zwrócona w trzech czwartych w lewo, w kontrapoście, z pochyloną głową i rękami rozłożonymi na boki. Twarz ma kwadratową, o dużych, załzawionych oczach, prostym nosie i pełnych ustach. Ubrana jest w jasnoróżową suknię, przepasaną w talii oraz ciemnoniebieski płaszcz zarzucony na ramiona i zawiązany z przodu postaci. Wokół twarzy ma białą podwikę, na głowie jasnobrązowy welon.
Po lewej stronie krzyża św. Jan zwrócony w trzech czwartych w prawo, w kontrapoście, z uniesioną głową. Prawą rękę kładzie na piersi, lewą wyciąga w bok. Twarz ma szczupłą, o dużych, załzawionych oczach, prostym nosie i pełnych ustach, okoloną jasnymi włosami. Ubrany jest w zieloną tunikę z kołnierzykiem, przepasaną w talii oraz zawiązany diagonalnie przez prawe ramię jasnoczerwony płaszcz.
U dołu krzyża klęczą dwie, niewielkie postacie mężczyzny i kobiety, zwrócone do wewnątrz, z uniesionymi głowami i rękami złożonymi w geście modlitwy. Po prawej stronie krzyża mężczyzna z twarzą o cechach portretowych, okoloną brodą z wąsami, z czupryną na głowie. Ubrany w jasnoróżowy żupan z pasem oraz delię, u jego nóg leży kołpak z futrzanym otokiem. Przed nim tarcza ze stylizowanymi labrami i klejnotem, w której godło herbu Junosza. Po lewej kobieta z twarzą o cechach portretowych. Ubrana w czarną suknię z furtygałem, czarny płaszcz z pelerynką. Na głowie ma biały czepiec z białą podwiką i kołpakiem. Przed nią tarcza z godłem herbu Nowina. Scena ukazana na tle pejzażu miejskiego widocznego w oddali, z ciemnym niebem w górnej części obrazu.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawienie Ukrzyżowania z Marią i św. Janem zostało zaczerpnięte ze sceny, która wydarzyła się podczas męczeńskiej śmierci Chrystusa na krzyżu, a którą opisuje Ewangelia św. Jana: „Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie” (J 19, 26-27). Chwilę później Chrystus skonał i ten właśnie moment opłakiwania z postaciami Marii i św. Jana przedstawia obraz.
Najprawdopodobniej osobami fundatorów przedstawionymi na obrazie są Andrzej Karnkowski herbu Junosza i jego druga żona – Gryzelda z Przerębskich herbu Nowina. Wskazuje na to fakt, że sąsiadująca z Łętownią wieś Skomielna Czarna, która od 1599 roku była własnością Stanisława Przerębskiego herbu Nowina około 1624 roku przeszła drogą posagu na własność Andrzeja Karnkowskiego, który ożenił się z córką Przerębskiego – Gryzeldą. Jako, że Skomielna Czarna podlegała pod parafię w Łętowni, Karnkowscy ufundowali obraz Ukrzyżowania do tamtejszego kościoła.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Obraz z przedstawieniem grupy Ukrzyżowania z fundatorami powstał najpewniej w drugiej ćwierci XVII wieku i został ufundowany prawdopodobnie przez Andrzeja Karnkowskiego i Gryzeldę z Przerębskich. Obraz pochodzi z wyposażenia dawnego kościoła w Łętowni. Przedstawienie Ukrzyżowania z Marią i św. Janem zostało zaczerpnięte ze sceny, która wydarzyła się podczas męczeńskiej śmierci Chrystusa na krzyżu, a którą opisuje Ewangelia św. Jana (J 19, 26-27). Dwie postacie fundatorów z obrazu pozostają niezidentyfikowane.

Bibliografia

Dziubecki Tomasz , "Ikonografia Męki Chrystusa w nowożytnym malarstwie kościelnym w Polsce", Warszawa 1996
Janicka-Krzywda Urszula, "Łętownia. Kościół pw. św Apostołów Szymona i Judy Tadeusza", Kraków 2011

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Grupa Ukrzyżowania z fundatorami", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/grupa-ukrzyzowania-z-fundatorami

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności