Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Płaskorzeźbiony obraz o charakterze wotywnym został zamówiony w latach trzydziestych XX wieku w związku z szerzeniem się kultu Jezusa Cierpiącego w Bielanach.

Opis

Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta ujętego złoconą, profilowaną ramą z dekoracją w typie wolich oczu. W centrum płaskorzeźbionej kompozycji ukazano frontalnie w dwóch trzecich Chrystusa ze skrzyżowanymi z przodu i związanymi złoconym sznurem rękami. W lewej dłoni Jezus trzyma trzcinę. Ma pociągłą twarz o jasnej karnacji okoloną krótką brodą i brązowymi włosami spływającymi na ramiona. Zbawiciel ma duży, prosty nos, wydatne usta i szeroko otwarte ciemne oczy o spojrzeniu skierowanym na widza. Na głowie ma złoconą koronę cierniową, spod której spływają krople krwi. Jego głowę otaczają ostre, złocone promienie na tle błękitnego nimbu. Krew widoczna jest także na odsłoniętym torsie oraz rękach. Chrystus ubrany jest w złocony płaszcz narzucony na ramiona odsłaniający jego nagi tors. Poniżej widać płaskorzeźbioną i złoconą girlandę różaną.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany obraz w Nidku stanowi rzadki przykład płaskorzeźbionego przedstawienia cierpiącego Chrystusa w typie Ecce Homo. Ten sposób przedstawienia Zbawiciela wywodzi się ze starej formuły ikonograficznej wypracowanej na kanwie wielopostaciowych przedstawień w typie Naigrywania i Koronowania cierniem, opartych o relację ewangelistów (por. Mt 27, 27-30; Mk 15, 16-20) lub ilustrujących Sąd Piłata (Ecce Homo), opisany w Ewangelii św. Jana (J 19, 1-16). Genezy tych wizerunków należy upatrywać w zrodzonej w XV wieku nowej pobożności - devotio moderna, akcentującej współprzeżywanie i rozpamiętywanie cierpień Chrystusa. Omawiany obraz należy zaliczyć do grupy charakteryzującej się tylko wybranymi atrybutami wyszydzonego króla – purpurowym płaszczem, trzciną w ręku, koroną cierniową, związanymi rękami, powrozem na szyi, krwią na obliczu oraz płynącymi po policzkach łzami. Sam zaś wizerunek bezsprzecznie jest wzorowany na Chrystusie Bielańskim – łaskami słynącym obrazie Pana Jezusa Cierpiącego z drugiej połowy XVI wieku, cieszącym się kultem mieszkańców Podbeskidzia w kościele św. Macieja w Bielanach koło Kęt.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły. Widoczne są silne zabrudzenia, drobne odpryski polichromii oraz złoceń.

Literatura

K. Künstle, Ikonographie der christlichen Kunst, Bd. I: Prinzipienlehre-Hilfsmotive-Offenbarungstatsachen, Freiburg im Breisgau 1928, s. s. 437-440;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 8;
Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 1, Allgemeine Ikonographie A-E, Hrsg. W. Braunfels et al., Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 557-561;
A. Paciorek, A. Kramiszewska, Męka Pana naszego Jezusa Chrystusa według św. Mateusza z komentarzem teologiczno-biblijnym i ikonograficznym, Lublin 2007, s. 149-150;
R. Viladesau, The Pathos of the Cross. The Passion of Christi in Theology and the Arts – The Baroque Era, Oxford 2014, s. 110, 283.

Streszczenie

Płaskorzeźbiony obraz o charakterze wotywnym został zamówiony w latach trzydziestych XX wieku w związku z szerzeniem się kultu Jezusa Cierpiącego w Bielanach.