Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz o charakterze wotywnym został zamówiony w latach trzydziestych XX wieku w pracowni malarskiej Antoniego Flasza Młodszego w niedalekich Hecznarowicach.

Opis

Obraz uzyskał kształt stojącego prostokąta ujętego złoconą, profilowaną ramą z dekoracją w typie wolich oczu. W centrum kompozycji ukazano na ciemnym tle frontalnie w dwóch trzecich Chrystusa z nieznacznie pochyloną głową w lewo ujętą w trzech czwartych. Zbawiciel ma skrzyżowane z przodu i związane sznurem ręce. W lewej dłoni trzyma wygiętą trzcinę. Jezus ma pociągłą twarz o jasnej karnacji okoloną krótką brodą i brązowymi włosami spływającymi na ramiona. Zbawiciel ma duży, prosty nos, wydatne usta i szeroko otwarte ciemne oczy. Na głowie ma złoconą koronę cierniową, spod której spływają krople krwi. Jego głowę otaczają ostre, złocone promienie. Krew widoczna jest także na odsłoniętym torsie oraz rękach. Zbawiciel ubrany jest w płaszcz narzucony na wątłe ramiona odsłaniający jego nagi tors. Zarówno płaszcz, jak i korona cierniowa, trzcina oraz sznur zostały przykryte płaskorzeźbioną, drewnianą sukienką wotywną.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany obraz Ecce Homo w Nidku należy powiązać z warsztatem malarskim Antoniego Flasza Młodszego (1897-1973), funkcjonującym w niedalekich Hecznarowicach. Antoni, jak i jego ojciec o tym samym imieniu tworzyli liczne obrazy o charakterze dewocyjnym, o zbliżonym formacie, wybierając najczęściej przedstawienia Matki Boskiej Częstochowskiej, Matki Boskiej Niepokalanej czy też właśnie Ecce Homo. Za taką atrybucją przemawiają formy stylowe przedstawienia oraz charakterystyczne zdobienia wyrażające się w drewnianych, złoconych lub tylko złoconych sukienkach i innych elementach dekoracyjnych, jak np. promienistych nimbach, co można zauważyć w licznych przykładach na terenie Podbeskidzia (np. w Osieku, Wilamowicach, Hecznarowicach, Bulowicach, itp.). Przedstawienie Ecce Homo w Nidku wywodzi się ze starej formuły ikonograficznej wypracowanej na kanwie wielopostaciowych przedstawień w typie Naigrywania i Koronowania cierniem, opartych o relację ewangelistów (por. Mt 27, 27-30; Mk 15, 16-20) lub ilustrujących Sąd Piłata (Ecce Homo), opisany w Ewangelii św. Jana (J 19, 1-16). Genezy tych wizerunków należy upatrywać w zrodzonej w XV wieku nowej pobożności – devotio moderna, akcentującej współprzeżywanie i rozpamiętywanie cierpień Chrystusa. Omawiany obraz należy zaliczyć do grupy charakteryzującej się tylko wybranymi atrybutami wyszydzonego króla – purpurowym płaszczem, trzciną w ręku, koroną cierniową, związanymi rękami, powrozem na szyi, krwią na obliczu oraz płynącymi po policzkach łzami. Sam zaś wizerunek bezsprzecznie jest wzorowany na Chrystusie Bielańskim – łaskami słynącym obrazie Pana Jezusa Cierpiącego z drugiej połowy XVI wieku, cieszącym się kultem mieszkańców Podbeskidzia w kościele św. Macieja w Bielanach koło Kęt, a rozpropagowanym przez liczne oleodruki.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zły. Widoczne pofałdowanie płótna, silne zabrudzenia i odpryski złoceń.

Literatura

K. Künstle, Ikonographie der christlichen Kunst, Bd. I: Prinzipienlehre-Hilfsmotive-Offenbarungstatsachen, Freiburg im Breisgau 1928, s. s. 437-440;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 8;
Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 1, Allgemeine Ikonographie A-E, Hrsg. W. Braunfels et al., Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 557-561;
A. Paciorek, A. Kramiszewska, Męka Pana naszego Jezusa Chrystusa według św. Mateusza z komentarzem teologiczno-biblijnym i ikonograficznym, Lublin 2007, s. 149-150;
R. Viladesau, The Pathos of the Cross. The Passion of Christi in Theology and the Arts – The Baroque Era, Oxford 2014, s. 110, 283;
Z dziejów Hecznarowic, red. A. Barciak, B. Nycz, Hecznarowice 2015, s. 196-203.

Streszczenie

Obraz o charakterze wotywnym został zamówiony w latach trzydziestych XX wieku w pracowni malarskiej Antoniego Flaszy Młodszego w niedalekich Hecznarowicach.