Uzdrowienie mieszczki kęckiej Łucji Kajoszkowej
Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
północna ściana nawy głównej
Identyfikator
DZIELO/23773
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1648 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
olej na desce
Wymiary podstawowe
szerokość –
127 cm
wysokość –
153 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy –
134 cm
Szerokość bez ramy –
105 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Dzieje zabytku
Obraz został ufundowany w 1648 roku przez mieszkankę Kęt Łucję Kajoszkową jako wotum za uzdrowienie za przyczyną Jana Kantego.
Z wyposażenia pierwszej świątyni (1648-1715) dedykowanej św. Janowi Kantemu w Kętach zachowały się jedynie dwa obrazy. Jeden przedstawia uzdrowienie Łucji Kajoszkowej (1648), drugi, z wizerunkiem św. Jana Kantego, to fundacja księdza Grzegorza Jana Zdziewojskiego z Łasku z 1653 roku.
Opis
Obraz w kształcie stojącego prostokąta, ujęty drewnianą, profilowaną, złoconą ramą z roślinną dekoracją ornamentalną jest kompozycją narracyjną. Przedstawia trzy odrębne sceny. Pierwszy plan zajmuje scena uzdrowienia Łucji Kajoszkowej: chora leży na łożu z baldachimem, po lewej stronie, obok niej u wezgłowia znajdują się dwaj mężczyźni – jeden ubrany w kontusz szlachecki siedzi w fotelu, drugi w delii, stoi za nim. Po prawej stronie u nóg chorej siedzi zakonnik, augustianin z krakowskiego konwentu. Ponad nimi, wśród obłoków ukazany jest św. Jan Kanty, ubrany w togę profesorską i biret. Blask bijący od niego daje efekty światłocieniowe. Kolorystyka całej przestrzeni jest ciemna, skontrastowana jedynie czerwienią płótna okrywającego chorą. Na drugim planie, po lewej stronie, widoczna jest scena uzdrowienia matki patronki Kajoszkowej, św. Łucji przez św. Agatę. Chora spoczywa we wnętrzu o kolebkowym sklepieniu, przed nią dwie modlące się kobiety, po prawej leży krzyżem św. Łucja. W głębi ołtarzyk z obrazem Trójcy Świętej. Poniżej napis „SWĘTA LVCYA PROSI S(WIĘTĄ) AGATY O ZDROWIE / MATCE SWOIEY. / TA CHORA TYMŻE SPOSOBEM / PROSI PATRONKI SWOIEY / S(WIĘTEJ) LVCYI O PRZYCZYNĘ.” Po prawej stronie drugiego planu przedstawiony został ksiądz Walenty Iwanowski odprawiający mszę w intencji parafianki, przed późnorenesansowym ołtarzem z obrazem św. Jana Kantego modlącego się przed wizerunkiem Misericordia Domini. W dolnej partii obrazu napis „ROKV P(AŃSKIEGO) 1.6.4.8. PANI ŁVCYA KAIOSZKA MIESCZKA KĘCKA ZACHORZAWSZY CIERPIAŁA BÓL SROGI WSZYT/KICH KOŚCI Y WNĘTRZNOSCI SWOICH TAK BARZO ŻE ZWĄTPIWSZY O ZDROWIV DALSZYM ŚMIER/CI TYLKO CZEKAŁA. ZFRASOWANY MAŁŻONEK OFFIAROWAŁ IĄ DO TEY KAPLICE BŁOGOSŁAWIONE/GO JANA KANTEGO ZE MSZĄ WIĘTĄ PRZY BYTNOŚCI IE(GO) M(OŚCI) XIĘDZA WALĘNTEGO IWANOWSKIEGO / DZIEKANA OSWIĘCIMSKIEGO A PLEBANA KĘTSKIEGO 20. NOVEMB(RA). RZECZ DZIWNA TEYŻE / GODZINY ZDROWĄ ZOSTAŁA, Y NAWZAIVTRZ W DZIEN OFIAROWANIA NAŚWIETSZEY PANNY / PRZYSZŁA DO KOSCIOŁA Y SPOWIEDŹ ŚWIĘTĄ VCZYNIWSZY SAKRAMENT NAŚWIĘTSZY PRZYIĘ/ŁA. TAKIEGO DORBODZIEYSTWA BOZKIEGO ZA PRZYCZYNĄ BŁOGOSŁAWIONEGO IANA / KANTEGO BĘDĄC WDZIĘCZNI OBOIE W TYM OBRAZIE PAMIĄTKĘ ZOSTAWIELI W ROKV / WYSEY POMIENIONYM.”
Zarys problematyki artystycznej
Sceny zostały skomponowane w dwóch planach z wyraziście zarysowanym wertykalnym typowo barokowym podziałem przestrzeni. Odpowiada on treści ukazującej zderzenie dwóch wartości: sacrum i profanum. Scena uzdrowienia matki św. Łucji bezpośrednio nawiązuje do przedstawienia rozgrywającego się na pierwszym planie.
29 marca 1667 przed komisją w Krakowie zeznania złożyła m.in. Łucja Kajowska (Kajoszka), która przedstawiając się, wspomniała, że była w wieku około 52 lat i była zamężna z Maciej Kajowskim, „mieszczaninem i rajcą miejskim”. W swej wypowiedzi wspomniała również o swym kęckim pochodzeniu, gdyż jej rodzice – Gaspar i Anna, byli także rajcami w tym mieście. Według relacji uchodziła za osobę religijną, twierdząc: „na kazdy rok […] zwykłam sie spowiadac z grzechuw moich y Nayswietszy Sakrament przyjmowała”. W swej wypowiedzi Łucja Kajowska podkreśliła, że postać Jana Kantego jest jej znana i darzy ją szczególnym kultem. Zaznaczyła bowiem: „Wiem o tym, że Sługa Bozy Jan Kanty był na swiecie, bo sie w Kęciech urodził, na tym mieyscu, kędy teraz iest iego kaplica, boć to między nami y dzieciom małym o tym wiadomo, bo wszyscy ludzie tak o tym powiadaja, iako y mnie, tak y innym młodszym, rodzice nasi o tym powiadali y to nam miesce pokazowali”, dodając także: „Mam szczegulne nabozenstwo przeciwko temu swiętemu Janowi Kantemu, iako osobliwemu kazdemu z nas w Kęciech, y wszystkiego miasteczka patronowi y pragne iego kanonizaciey”. Kajowska wspominała o swoich pielgrzymkach do grobu św. Jana Kantego, który jest uważany za patrona Rzeczypospolitej oraz o kulcie świętego w Kętach i innych miejscowościach: „Wiele razow nawiedzałam grob tego swietego u s. Anny, ba mam do niego szcegulne nabozenstwo iako do patrona Koroney Polskiey y tak wiele ludzi ubiegaiacych sie y nawiedzaiacyh grob iego widzialalm […] widzialam tak wiele obrazow tego swietego, nie tylko w kosciele s Anny, ale y po innych wielu kosciolach w Krakowie, y tu w Kęciech, w kaplicy y u fary, malowanych, mnieyszych, wiekszych, y iam ieden oddala do kaplice slub wypelniając, ale i u nas w Kęciech rzadki iest dom, w ktorym by nie było obrazu tego swiętego”. Zasadniczą częścią wypowiedzi mieszczki kęckiej był opis przebiegu jej uzdrowienia, które nastąpiło w 1652 roku. Kajowska relacjonowała: „w cieszkiej mojej chorobie przed lat pietnasta będąc, o zdrowiu moim desperowana y od medykow opuszczona, bo iużem była od pamięci odeszła y mowę byłam straciła, y wszytkę mie była puchlina opanowała. Gdy iusz y pleban nasz kentski niejaki xiadz Janowski, który mię na smierc disponował y przy nim ieden zakonnik Augustianin conventu krakowskiego y małzonek moy widzieli mie iusz prawie konaiącą y zadnego nie było takiego człowieka, ktory by był widział mnie podobna do życia, offiarowali mie do kaplice tego swietego Kantego tamze w Kęciech, ktora iest zmurowana na tym mieyscu, kędy sie ten swiety urodził, ale ia tego nie pomne, bom iusz y mało widziała y prawie iusz konałam y nic nie mowiłam y ledwo odę mnie odeszli, iusz co mnie ofiarowali, przemowiłam y kazałam sobie dac iesc y iadłam z smakiem y tak ludzie mówili, ze to przed smiercia iesc mi sie zachciało y tey godziny wstałam, u stołu siedziałam, y nazajutrz sama wstawszy o swoiey mocy z łoszka nie opowiedziawszy męzowi swoięmu, ktory był w przod poszedł do kaplice na mszą swiętą votum za mnie wypełniając, ktorą tenże Augustianin odprawował, poszłam tesz sama do tey kaplice, kędy zastałam wiele ludzi kupiących sie do ołtarza tego swietego, xiedza plebana, ktory mnie ofiariwał y męza mego widziałam klęczącego przed ołtarzem. Ja tesz z inszemi poszłam na ofiarę kędy postrzegszy mnie moy małzonek y xiądz pleban y gmin ludzi dziwowali sie temu bardzo y chwalili Boga y S Kantego y ia iemu dzięki oddawała przy votiwie naietey od małzonka mego, ktora gdy się odprawiła rzekł mi xiądz pleban: <<idże teraz a chwal Boga y dzekuj temu świetemu za przyczyne iego>> y za łaską Bożą więcey nie lezalam ustawicznie y za czasem powoli cale ozdrowialam y puchlina ze mnie zginęła y na pamiątke łaski y dobrodzieystwa za przyczyna tego swietego powziętego, dałam obraz iego wymalowac z cudem pomięnionem y osobami tych co mnie ofiarowali, który teraz iest w kaplicy S Kantego. O tym cudzie co sie nade mną stał iawno iest kazdemu w Kęciech”. Na koniec Łucja Kajowska podkreśliła, iż „y po innych wielu kosciolach w Krakowie, y tu w Kęciech” oglądała liczne wizerunki św. Jana Kantego, dowodząc tym o niezwykle rozwiniętym jego kulcie.
Stan zachowania / Prace konserwatorskie
Stan zachowania dobry.
Streszczenie
Przechowywany w kościele w Kętach obraz ukazujący uzdrowienie mieszczki kęckiej Łucji Kajoszkowej stanowi niezwykle ciekawy przykład siedemnastowiecznego malarstwa wotywnego. Kompozycja obrazu ukazująca potwierdzone w źródłach historycznych wydarzenia, z widoczną na obrazie sylwetką świętego wpływającą na ich przebieg, jest zjawiskiem charakterystycznym dla dzieł malarskich epoki baroku.
Inne dzieła z tego miejsca
Inne dzieła z tego roku
![Zdjęcie nr 1: Tablica w kształcie leżącego prostokąta z napisem kutym kapitałą: IN LAVDEM D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) / IN HONOREM: B(EATAE) V(IRGINIS) M(ARIAE) / IN MEMORIA B(EATI) IOAN[NIS] CANCII / SIXSTVS A LVBOMIRZ / LVBOMIRSKI TRIBVNVS / TERRAE CRACOVIEN[SIS] / ECC(L)E(SI)AM HANC ERE/XIT ORNAVIT DOTA/VIT A[NNO] D[OMINI] 1648](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5b7149835117af0913d6e159/WorkImage/5b7149930154f9090daa3e72/5b7149930154f9090daa3e72_blockSmall.jpg?rand=1714072072)
Podobne dzieła
![Zdjęcie nr 1: Balustrada ganku obiegająca ścianę zachodnią, północną i południową z malowanymi scenami Litanii Loretańskiej umieszczonymi w płycinach o różnorodnych kształtach, przeważnie stojącego prostokąta z modyfikacjami: o ściętych narożach, zamkniętych półkoliście, zamkniętych uszakami lub innych. Poszczególne osie wydzielone są pilastrami hermowymi, wspartymi na bazach i niskich cokołach. Podpory podtrzymują imposty zdobione rombami oraz niepełne belkowanie w postaci profilowanego gzymsu, wyłamanego na ich osi. Pod oraz ponad obrazami umieszczone są złocone napisy. Balustrada ujęta jest od dołu fantazyjnie wykrojonymi kartuszami, ozdobionymi kaboszonami i rautami. Struktura jest polichromowana na czarno, pilastry i detale na czerwono, ornamentyka i profilowania złocone oraz srebrzone. Poszczególne sceny opatrzone są napisami:
Na ścianie południowej, od lewej:
1. „S. VIRGO VIRGINVM, OR(A PRO NOBIS)”, „PANNO NAD PANNAMI, MODL(SIĘ ZA NAMI)”
2. „MATTER VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO ŻYJĄCYCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „MATER PVLCHRAE DILECTIONIS, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO JEZVSOWEJ MIŁOSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „MATER SANCTAE SPEI, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO S. NADZIEJI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „MATER HONORIFICATA, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO PRZESŁAWNA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „LIGNVUM VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DRZEWO ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „VENA VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „STRVMIENIV ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „NAVIS INSTITORIS ETC, OR(A PRO NOBIS)”, „OKĘCIE CHLEB ŻŸWŸ NIOSACŸ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „FAVVS DISTILANS, OR(A PRO NOBIS)”, „SŁODKOŚCI PŁŸNACA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „FONS SIGNATVS, OR(A PRO NOBIS)”, „ZDROJV ZAPIECZĘTOWANY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PVTEVS AQVARVM VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „STVDNICO WOD ŻŸWŸCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „TORRENS MELLIS ET BVTYRI, OR(A PRO NOBIS)”, „POTOKV Z MIŁOSCIA CIEKACY: M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „DOMVS SAPIENTIAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DOMIE MADROSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „SPECVLM SINE MACVLA, OR(A PRO NOBIS)”, „ZWIERCIADŁO BEZ ZMAZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie zachodniej, od lewej:
1. „THRONVS SALAMONIC, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON SALOMONA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „MVLIER AMICTA SOLE, OR(A PRO NOBIS)”, „NIEWIASTA W SŁONCE ODZIANA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „PVLCHRA VT LVNA, OR(A PRO NOBIS)”, „PIEKNA JAK KSIEŻYC, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „ELECTA VT SOL, OR(A PRO NOBIS)”, „WYBRANA JAK SŁOŃCE, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „HONORIFICENTIA POPVLI NOSTRI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEDMIOT CZCI NARODU NASZEGO”
6. „VIRGA MOYSIS, OR(A PRO NOBIS)”, „LASKA MOJŻESZOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „CIVITAS REFVGII, OR(A PRO NOBIS)”, „MIASTO UCIECZKI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „CLYPEVS OMNIB, IN TE SPERATIB, OR(A PRO NOBIS)”, „TARCZA WSZYSTKICH TOBIE UFAJ[ĄCY]M”
9. „TVRRIS EBVRNEA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO Z KOSCI SŁONIOWEJ M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie północnej, od lewej:
1. „TVRRIS DAVIDICA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO DAWIDOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „PARADISVS VOLVPTATIS, OR(A PRO NOBIS)”, „RAJU ROZKOSZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „DESIDERIVM COLLIVEM ETERNORV, OR(A PRO NOBIS)”, „PRAGNIENIE PAGÓRKÓW WIECZny do, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „LILIVM INTER SPINAS, OR(A PRO NOBIS)”, „LILIA MIĘDZY CIERNIAMI”
5. „RVBVS ARDENS INCONBVSTVS, OR(A PRO NOBIS)”, „KRZAK OGNISTY CIERNIowy, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „THALAMVS SPONSI, OR(A PRO NOBIS)”, „KOMNATA OBLUBIEŃCÓW, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „TABERNACVLVM FOEDERIS, OR(A PRO NOBIS)”, „NAMIOT PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „AVRORA CONSVRGENS, OR(A PRO NOBIS)”, „JUTRZENKA WSCHODZĄCA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „SANCTVARIVM DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „SANKTUARIUM BOGA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „ARCA TESTAMENTI, OR(A PRO NOBIS)”, „ARKA PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PROPITIATORIVM ALTISSIMI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEBŁAGANIE PRZEDWIECZNEGO, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „GLORIA IERVSALEM, OR(A PRO NOBIS)”, „CHWAŁA JERUSALEM, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „SOLVM GLORIA DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON CHWAŁY BOŻEJ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „REGINA CAELI, OR(A PRO NOBIS)”, „KRÓLOWA NIEBA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/59a3f97fed050f099cb97de9/WorkImage/5b44798b70d08872201b7e0c/5b44798b70d08872201b7e0c_home.jpg?rand=1714072072)
Jak cytować?
Paulina Chełmecka, "Uzdrowienie mieszczki kęckiej Łucji Kajoszkowej", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/uzdrowienie-mieszczki-keckiej-lucji-kajoszkowej