Tronująca Maria z Jezusem, Matka Boska Niepokalanie Poczęta

Opis

Na sklepieniu kaplicy bocznej umieszczono okrągłe przedstawianie Marii i Jezusa tronujących na tle krzyża, między św. Józefem i św. Janem Chrzcicielem, wśród aniołów. W centrum Maria i Jezus siedzą zwróceni w trzech czwartych do siebie. Maria unosi ręce przed sobą i spogląda na Jezusa, który prawą dłoń wyciąga w jej stronę, a lewą przytrzymuje berło i niewielki ziemski glob. Maria ma pociągła twarz o drobnych rysach i długie, falowane włosy spływające na plecy. Jest ubrana w różową sukienkę, przewiązaną w talii i niebieski płaszcz, który zakrywa jej plecy i nogi i jest spięty pod szyją fibulą. Chrystus ma podłużną twarz o poważnym wyrazie, dzielącą się w dwa pukle brodę i opadające na kart włosy. Ma na sobie białą tunikę oraz czerwony płaszcz. Obie postacie mają na głowach korony: Jezus zamkniętą, Maria otwartą. Za nimi widoczny krzyż łaciński w typie crux gemmata. Na skrzyżowaniu ramion, w kole otoczonym promieniami umieszczono monogram „IHS”. Nieznacznie poniżej, po lewej stronie siedzi św. Józef ubrany w niebieską tunikę i brązowy płaszcz; w prawej ręce trzyma kwiat lilii. Symetrycznie po prawej stronie znajduje się św. Jan Chrzciciel ubrany w ciemnoróżową tunikę i zielony płaszcz; prawą ręką przytrzymuje krzyż z banderolą z widocznym fragmentem napisu „ECCE AGNUS”, lewą wskazuje na tronujących. Scenę od góry ujmuje sześć postaci aniołów ubranych w kolorowe suknie. Wszystkie spoglądają na Marię i Jezusa. Tło stanowią rozświetlone na żółto obłoki, przy krawędziach widoczne są fragmenty niebieskiego nieba. Przedstawienie otoczono malowaną ramą dekorowaną wicią. Umieszczono ją na tle kwadratu, którego narożniki wypełniono symetrycznym ornamentem roślinnym.

Na sklepieniu drugiej kaplicy bocznej znajduje się ujęty okrągłą ramą wizerunek Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Maria została ukazana w całej postaci, składając ręce na piersi, ze wzrokiem skierowanym do góry. Ma owalną twarz, brązowe oczy i niewielkie usta, długie jasne włosy falowanymi puklami opadają jej na ramiona. Na głowie ma koronę, wokół której widnieje wieniec dziewięciu gwiazd. Jest ubrana w długą, białą suknię i niebieski płaszcz. Stoi na półksiężycu zwróconym rogami do dołu, jedną stopą depcze zielonego smoka. W dolnej części przedstawienia tło stanowi ciemniejący krajobraz, za postacią Marii rozświetlone na żółto chmury. Obie partie rozdzielają skłębione, szare obłoki.

Zarys problematyki artystycznej

Sklepienia bocznych kaplic wypełnia polichromia z przedstawieniami Marii i Jezusa tronujących wśród świętych i aniołów oraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Drugie przedstawienie nawiązuje do najstarszego sposobu ujęcia tematu – Marię wyobrażano z półksiężycem, koroną z gwiazd i smokiem. Tronującym na drugim fresku Marii z Chrystusem towarzyszą ważne dla nich postacie – Józef, mąż Marii i opiekun Jezusa oraz Jan Chrzciciel, który udzielił mu sakramentu chrztu.

Omawiany obraz przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą w typie „Immaculata idealna”, „stojącą pośród nadziemskiego blasku, w pełnej chwale” , ale bez zwykle adorujących ją aniołów. Skrzyżowane ręce popularne w przedstawieniach Zwiastowania wyrażają akceptację Przedstawienie to akcentuje czystość i wolność od grzechu pierworodnego Marii.
Ikonografia Matki Boskiej Niepokalanej w sztukach plastycznych obecna była na długo przed ogłoszeniem przez Piusa IX w 1854 roku w bulli Ineffabilis Deus dogmatu o Niepokalanym Poczęciu. Wizerunek Immaculaty wyewoluował ze średniowiecznych przedstawień Niewiasty Apokaliptycznej, pozostawiając symbole w postaci wieńca 12 gwiazd, sierpu księżyca, słońca i smoka, który przybierał później także postać węża.
Na kształt ikonografii Niepokalanej w malarstwie europejskim wpłynęły dzieła XVII-wiecznych malarzy sewilskich, rozpowszechniane w grafice reprodukcyjnej. Szczególną popularnością aż do XX w. cieszyły się obrazy Immaculaty wykonane przez Bartoloméa Estebana Murilla w latach 1650-1680. Jego twórczość była inspiracją dla wielu tzw. Nazarenistów m.in. Karla (Carla) Müllera (1818-1893) - niemieckiego malarza związanego z akademią w Düsseldorfie.

Immaculata jest wierną kopią kompozycji Müllera "Immaculata conceptio" znanego w literaturze z dwóch wersji olejnych powstałych w latach 1878-9: monochromatycznej (dawniej w zbiorach prof. Finke w Münster) i barwnej (dawniej w kolekcji lorda Bute) . Obraz spopularyzowany poprzez litografię i liczne reprodukcje zamieszczane w katolickich wydawnictwach był wielokrotnie kopiowany (m.in. przez św. Urszulę Ledóchowską) i chełmińskiego malarza Antoniego Piotrowicza.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Sklepienia bocznych kaplic wypełnia polichromia z przedstawieniami Marii i Jezusa tronujących wśród świętych i aniołów oraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Malowidła powstały po wybudowaniu kaplic, zapewne ok. 1903 r. Pierwowzorem przedstawienia Immaculaty jest grafika według obrazu Karla Müllera (1818-1893) z 1879 roku.

Bibliografia