Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Nastawę z drewna modrzewiowego wraz z rzeźbami św. Wojciecha i św. Stanisława wykonał Wit Wisz w latach 1888-1889. Patronowie Polski towarzyszą obrazowi Matki Boskiej Częstochowskiej, namalowanemu zapewne przez Stanisława Ciężadlika (zm. 1996), artystę ludowego z Mszany Dolnej.

Opis

Rzeźba z przedstawieniem św. Wojciecha, biskupa jest drążona od tyłu. Biskup został ustawiony na prostopadłościennym postumencie. Świętego przedstawiono frontalnie w całej postaci w nieznacznym kontrapoście. W prawej ręce trzyma laskę krzyżową, a w lewej przyciśniętej do torsu zamknietą księgę, podtrzymując jednocześnie prawą połę kapy. Męczennika ukazano jako dojrzałego mężczyznę z pociągłą twarzą, długimi, ciemnymi, falowanymi włosami spływającymi na ramiona oraz brodą. Ma prosty, długi nos, oraz wydatne usta i szeroko otwarte oczy o spojrzeniu skierowanym przed siebie. Ubrany jest w długą czerwoną albę odsłaniającą czubki ciemnych butów, srebrną dalmatykę z długimi rękawami, zdobioną u dołu geometryczną ornamentyką oraz złotą kapę z błękitnawą podszewką. Na kapie ma nałożony długi, złoty paliusz dekorowany krzyżykami równoramiennymi. Na jego głowie widoczna jest czerwono-złota infuła.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba św. Wojciecha w Szaflarach bez wątpienia była inspirowana licznymi średniowiecznymi przedstawieniami tegoż świętego. Między innymi widać tutaj podobieństwo do rzeźby św. Wojciecha w zwieńczeniu krakowskiego ołtarza mariackiego Wita Stwosza z lat 1477-1489, którą Wit Wisz znał z autopsji, gdyż do tej świątyni wykonał ambonę w 1898 roku. Jednakże i w tej rzeźbie autor wykazał się inwencją twórczą, ukazując świętego w paliuszu, który zaczyna się pojawiać w jego ikonografii od połowy XVI wieku. Poprzez paliusz akcentowano rolę Gniezna jako metropolii kościelnej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono na przełomie XX i XXI wieku. Ofiarę na renowację ołtarza złożyli Czesław Tomala i Katarzyna z domu Benedyków oraz Jan Grele i Zofia z domu Benedyków.

Literatura

E. Poche, Adalbert (Vojtěch) von Praga (von Gnesen), [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 5, Ikonographie der Heiligen. Aaron bis Crescentianus von Romn, Hrgs. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1994, kol. 25-28;
Sz. Tracz, Kościół parafialny św. Andrzeja w Szaflarach, Szaflary 2012, s. 20;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 611.

Streszczenie

Rzeźba św. Wojciecha powstała wraz z nastawą ołtarza bocznego Matki Boskiej Częstochowskiej w latach 1888-1889. Jej twórcą jest Wit Wisz, który inspirował się średniowiecznymi przedstawieniami świętego męczennika, wzbogacając swoje dzieło o rozwiązania znane z ikonografii nowożytnej.