Św. Józef z Dzieciątkiem

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Brzeszcze
Miejscowość
Brzeszcze
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Urbana
Miejsce przechowywania
filar przy ścianie północnej w nawie głównej
Identyfikator
DZIELO/24044
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
początek XX wieku
Technika i materiał
drewno rzeźbione, polichromowane i złocone
Wymiary podstawowe
wysokość – 160 cm
Wymiary szczegółowe
Wymiar podstawy – 40 cm x 40 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Figurę św. Józefa na początku XX wieku zamówiono najprawdopodobniej w pracowni Wojciecha Maciejowskiego.

Opis

Pełnoplastyczna, rzeźba przedstawia w całej postaci ujętego w kontrapoście św. Józefa jako starszego mężczyznę stojącego na niskim czworobocznym postumencie o ściętych narożach. Józef na lewym przedramieniu trzyma Dzieciątko Jezus, wyciągając również przed siebie prawą rękę. Jego głowa ujęta została w trzech czwartych w prawo. Święty ma pociągłą twarz o ostrych rysach, jasnej karnacji, zapadłych policzkach z wydatnym nosem i ustami oraz spojrzeniem półprzymkniętych oczu skierowanych na Dzieciątko. Jego głowę otaczają ostro modelowane ciemne włosy i broda. Józef ubrany jest w niebieską tunikę lamowaną pod szyją i przy rękawach złotym ornamentem oraz w brązowy płaszcz przerzucony przez lewe ramię, którego prawa poła podwinięta jest na lewym boku. Mały Jezus został ukazany w trzech czwartych w lewo z rozłożonym obiema rękami i podkurczonymi nogami. Jego głowa widoczna z profilu skierowana jest w stronę św. Józefa. Jezus ma pociągłą twarz o jasnej karnacji i rumianych policzkach, wydatny nos i usta. Jego głowę otaczają krótkie, kędzierzawe jasne włosy. Ubrany jest w jasnoszarą tunikę lamowano pod szyją, na rękawach i na spodzie złotym obszyciem, która odsłania jego bose stopy. Na piersi Dzieciątka widoczne jest płonące Boskie Serce z koroną cierniową, otoczone złocistymi promieniami.

Zarys problematyki artystycznej

Wizerunek św. Józefa w Andrychowie wpisuje się w typowe przedstawienie tego świętego, które bardzo licznie powstawały wraz z rozwojem jego kultu, szerzonego w Polsce zwłaszcza przez zakony karmelitańskie od drugiej połowy XVII wieku. Józef, jako opiekun małego Jezusa, był z nim przedstawiany na rękach często w całopostaciowym ujęciu. Można to zauważyć np. na grafice Piera Leone'a "Św. Józef" z 1707 roku, wykorzystanej przez Szymona Czechowicza w obrazie "Św. Józef" w kościele bernardynów we Lwowie (ok. 1747) oraz w kościele parafialnym w Drzewicach i w Sokołach z lat lata sześćdziesiątych XVIII wieku. Tak samo św. Józefa przedstawił Tadeusz Kuntze na obrazie w ołtarzu z fundacji kanonika krakowskiego Józefa Rogallego w katedrze krakowskiej z lat 1759-1761. Ważne miejsce w tych przedstawieniach dla środowiska małopolskiego miało wyobrażenia tego świętego z ołtarza w dawnym krakowskim kościele karmelitów bosych św. Michała. Obraz obecnie znajduje się w karmelitańskim kościele Niepokalanego Poczęcia w Krakowie. Cieszący się kultem obraz autorstwa brata Łukasza (Charlsa Sibreque) z Belgii, czynnego w Rzymie karmelitańskiego malarza, zyskał wielką popularność, kiedy Rada Miasta Krakowa w 1714 roku obrała św. Józefa za patrona miasta. Rzeźba w Brzeszczach wyraźnie nosi w sobie odniesienia do ekspresyjnych ujęć charakterystycznych dla snycerstwa późnobarokowego, o czym świadczy ostre modelowane twarz i włosów świętego oraz draperii jego szat, a równocześnie możemy tu dostrzec wpływ popularnej w XIX wieku i na początku XX wieku w Galicji rzeźby ze środowisk tyrolskiego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono w drugiej dekadzie XXI wieku.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4. Miasto Kraków, cz. 1, Wawel, red. J. Szablowski, Warszawa 1965, s. 68, il. 309;
G. Kaster, Joseph von Nazareth, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, t. 7, Ikonographie der Heiligen. Innozenz bis Melchisedech, Herg. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1994, kol. 210-221;
Mam ja skarb mam… Katalog. Wystawa z okazji czterystu lat pobytu karmelitanek bosych w Polsce, red., J. Daranowska-Łukaszewska, Kraków 2012, s. 66, il. VI/21;
Z. Michalczyk, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku, Warszawa 2016, s. 718, il. 344a-d.

Streszczenie

Figurę św. Józefa na początku XX wieku zamówiono najprawdopodobniej w pracowni Wojciecha Maciejowskiego. Dzieło wyraźnie zdradza wpływ rzeźby późnobarokowej oraz coraz bardziej popularnej w XIX i na początku XX wieku w Galicji rzeźby tyrolskiej.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Św. Józef z Dzieciątkiem", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-jozef-z-dzieciatkiem-31

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności