Św. Józef z Dzieciątkiem

Dzieje zabytku

Feretron należał do Bractwa Św. Anny, założonego w 1590 roku przy kościele św. Anny w Krakowie. Odnowiono go w 1932 roku za kwotę 115 zł, co odnotowano w księdze rachunkowej bractwa. Podczas tej renowacji do feretronu dorobiono również nóżki w postaci lwich łapek (za kwotę 26 zł). Obecnie feretron nie jest już noszony w procesjach z udziałem Bractwa św. Anny i znajduje się nieopodal zakrystii, zawieszony na ścianie klatki schodowej.

Opis

Feretron z rzeźbą św. Józefa z Dzieciątkiem ustawiony na wysokim postumencie. Postument zwężający się ku górze, po bokach flankowany dwiema wolutami, zaopatrzony w otwory na drążki do noszenia, stojący na czterech lwich łapkach. Na ściance frontowej zdobiony esownicami utworzonymi z liści akantu, kratką pośrodku oraz muszlą palmetową powyżej. Rzeźba ustawiona na niskim, kwadratowym, ciemnozielonym, cokole o ściętych narożach. Święty Józef ukazany w postawie stojącej, w delikatnym kontrapoście z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku, z prawą ręką wysuniętą przed siebie. Twarz podłużna, z długim i wąskim nosem, okolona krótko przystrzyżoną brodą; włosy brązowe, średniej długości, kręcone. Święty jest ubrany jest w ciemnofioletową suknię z długimi rękawami i ze złotą lamówką u dołu oraz przy szyi, przepasaną złotym paskiem; jasnobrązowy płaszcz z zieloną podszewką na brzegu zdobiony wicią roślinną 
z owocami granatu; stopy bose. Dzieciątko Jezus ukazane w pozycji siedzącej na lewym ramieniu św. Józefa, prawą rączką obejmuje go za szyję, lewą kładzie na jego piersi. Twarz okrągła, wysokie czoło, małe usta, jasnobłękitne oczy, nos krótki i szeroki; włosy krótkie, jasne i kręcone. Dzieciątko jest ubrane w białą, długą sukienkę 
z długimi rękawami, ze złotym obszyciem na brzegach, zdobioną malowanymi, złotymi małymi krzyżykami. Struktura postumentu polichromowana w kolorze jasnoszarym, detale 
i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron to obraz lub rzeźba umieszczone w ozdobnej ramie, z podstawą zaopatrzoną w otwory na drążki do noszenia podczas procesji. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej” pochodzenie słowa „feretron”, czy „feretrum” wywodził ze starożytnego Rzymu, gdzie określało posągi niesione w pochodach triumfalnych. Jedna z pierwszych procesji chrześcijańskich z niesieniem wizerunku odbyła się w 590 roku, kiedy w Rzymie zapanowała epidemia tyfusu. Poszczególne elementy feretronu powstawały w różnych okresach czasu: podstawa w XVIII wieku, rzeźba w XIX wieku, natomiast nóżki, na których stoi feretron w 1932 roku. Rzeźba być może została sprowadzona z Tyrolu lub jest wzorowana na tego typu dziełach. Świadczą o tym cechy charakterystyczne dla masowo wyrabianych na terenie Niemiec figur sakralnych od połowy XIX wieku. Rzeźby te wykonywane były niezwykle poprawnie pod względem ikonograficznym oraz formalnym, w dużej mierze miały idealizowane rysy twarzy oraz charakterystycznie zdobione brzeg szat stylizowaną wicią roślinną, tak jak w rzeźbie w feretronie w kościele św. Anny. Święty Józef został przedstawiony w tradycyjnej konwencji ikonograficznej z Dzieciątkiem Jezus na ręku, mającej ukazać go jako opiekuna Syna Bożego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, delikatne zabrudzenia.

Streszczenie

Feretron z rzeźbą św. Józefa należał do Bractwa Św. Anny, założonego w 1590 roku przy kościele św. Anny w Krakowie. Święty Józef został przedstawiony w tradycyjnej konwencji ikonograficznej z Dzieciątkiem Jezus na ręku, mającej ukazać go jako opiekuna Syna Bożego. Obecnie feretron nie jest już noszony w procesjach z udziałem Bractwa św. Anny i znajduje się w pomieszczeniach nieopodal zakrystii, zawieszony na ścianie klatki schodowej.

Bibliografia