Św. Jan Kanty
Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Liszki
Miejscowość
Liszki
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Św. Mikołaja
Miejsce przechowywania
ołtarz przytęczowy lewy
Identyfikator
DZIELO/03640
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1893 rok
Technika i materiał
olej na płótnie
Autor noty katalogowej
Agata Felczyńska
Dzieje zabytku
Obraz został namalowany w 1893 roku przez Edwarda Lepszego do nowego ołtarza.
Opis
Obraz w formie stojącego prostokąta z przedstawieniem postaci św. Jana Kantego klęczącego przed stołem, ponad którym ukazuje się Matka Boska i młody Jezus. Święty zwrócony jest w trzech czwartych w lewo, ma rozłożone ręce i głowę uniesioną ku górze; wokół głowy nimb. Twarz owalna o starczych rysach, okolona siwą brodą. Włosy siwe, długie, opadają na kark. Święty jest ubrany w strój uniwersytecki w postaci czarnej togi z białym kołnierzykiem, podbitej czerwienią i gronostajowego mucetu. Ponad nim widoczny anioł w aureoli, przewiązany białą szarfą niosący białą lilię. Powyżej, w prawym górnym rogu obrazu, w otoczeniu rozświetlonych chmur niewielka postać Matki Boskiej w niebieskim płaszczu, która prezentuje młodego Jezusa. Chrystus w różowej tunice trzyma w wysuniętych przed siebie dłoniach wieniec laurowy z białą wstęgą. Oboje mają wokół głów promieniste nimby. Przed świętym stoi stół przykryty zieloną tkaniną z dwiema księgami i klepsydrą. W tle widać fragment kolumny, sklepienia oraz regału z książkami. Malowidło w ciemnej tonacji, z zaakcentowanymi jasną kolorystyką dominantami kompozycyjnymi. Obraz ujęty ramą ze wzorem skośnej, złotej kratki o polach wypełnionych rozetami na czerwonym tle.
Zarys problematyki artystycznej
Święty Jan (1390-1473) urodził się w Kętach, stąd zwany jest Kantym. Był wykładowcą na Uniwersytecie Krakowskim, dlatego został przedstawiony w todze profesorskiej. Znany był z wiary, ascezy i uczynków miłosierdzia. Jest patronem Polski, archidiecezji krakowskiej, Krakowa, profesorów i młodzieży. Księgi, które przed nim leżą są symbolem nauki oraz mądrości.
Kompozycja obrazu nawiązuje do barokowych przedstawień mistycznych, upowszechniających nowoczesną na owe czasy formę pobożności – mistykę, polegającą na dążeniu do bezpośredniego kontaktu z Bogiem przez osobiste doświadczenie. Podobnie jak na wielu obrazach wotywnych Mistrza z Kęt, w omawianym dziele pojawia się trzymana przez wyłaniające się spośród obłoków putto biała lilia – jeden z atrybutów podkreślających świętość i cnoty Jana Kantego.
Stan zachowania / Prace konserwatorskie
Po konserwacji w 2013 roku.
Streszczenie
Obraz został namalowany przez Leonarda Lepszego do nowego ołtarza ufundowanego w 1893 roku. Kompozycja obrazu nawiązuje do barokowych przedstawień mistycznych, upowszechniających nowoczesną na owe czasy formę pobożności – mistykę, polegającą na dążeniu do bezpośredniego kontaktu z Bogiem przez osobiste doświadczenie.
Bibliografia
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Łepkowski Józef, "Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa", Kraków 1863 , s. 41-41
"Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.): malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 5", Warszawa 1993
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Dokumentacja prac konserwatorskich do obrazu „Święty Jan Kanty” Edward Lepszy, 1893 z kościoła p.w. św. Mikołaja w Liszkach.
Osoby związane z dziełem
Inne dzieła z tego miejsca
Podobne dzieła
Po tytule
Po kategorii
Po tagach
Po technice i materiale
![Zdjęcie nr 1: Obraz w formie stojącego prostokąta. W centrum obrazu św. Józef Kalasanty klęczący przed unoszącą się pośród obłoków Matką Boską z Dzieciątkiem. Święty zwrócony jest w trzech czwartych w prawo, z uniesioną głową i skrzyżowanymi na piersi rękami, w których trzyma gorejące serce i gałązkę lilii. Twarz ma pociągłą, o migdałowatych, wąskich oczach i lekko garbatym nosie, okoloną krótką, siwą brodą i włosami po bokach głowy, na jej czubku łysina. Ubrany jest w czarny habit zapinany z przodu na guziki, z białą koloratką oraz czarny płaszcz zarzucony na plecy. Przed nim leży czarny biret i otwarta księga z napisem „Consti/tutio/nes Cler[i]c[orum] / Regular[um] / Piarum / Schola/rum”. Na pierwszym planie ukazany od tyłu, w pozycji półleżącej, chłopiec z otwartą księgą. Obok, w prawym dolnym rogu na księgach leżą czerwony kapelusz kardynalski, pastorał i laska zakończona krzyżem arcybiskupim. W lewej, górnej części obrazu Matka Boska siedzi na obłoku, zwrócona jest w trzech czwartych w lewo, pochylona, obiema rękami trzyma stojące po jej prawej stronie Dzieciątko. Twarz o łagodnych rysach, wąskich oczach, okolona jasnymi włosami. Ubrana jest w jasnoróżową suknię z białą podwiką, niebieski płaszcz narzucony na kolana oraz jasnoróżowy, rozwiany welon na głowie. Dzieciątko zwrócone w trzech czwartych w lewo, z uniesioną prawą ręką w geście błogosławieństwa, przepasane w partii bioder białą tkaniną. U góry obrazu, pośród obłoków dwa putta. W prawej części obrazu, za świętym widoczne dwie postacie klęczących dzieci, spośród których jedno czyta księgę a drugie się modli. Scena ukazana we wnętrzu z widocznymi w tle pilastem i oknem.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5761632794eef3d32613ba97/WorkImage/5b446d5a4d9d597226db9bba/5b446d5a4d9d597226db9bba_home.jpg?rand=1713879000)
![Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie leżącego prostokąta zbliżonego do kwadratu z przedstawieniem bł. Michała Giedroycia. Kompozycja podzielona na pole główne oraz dwanaście okalających je scen ukazujących wątki z życia błogosławionego oraz jego cuda, ujęte w złote ramki w kształcie prostokątów o ściętych narożach. Centralne przedstawienie ukazuje bł. Michała Giedroycia, klęczącego przed ołtarzem, zwróconego trzy czwarte w lewo z rozłożonymi szeroko na boki rękami. Twarz podłużna z delikatnym zarostem, wokół głowy, złoty i kolisty nimb. Błogosławiony ubrany jest w biały habit, udrapowany w gęste, pionowe fałdy, u dołu rozłożony na podłodze. Na ramionach ma pelerynę z kapturem, a na piersi czerwone serce z krzyżem - godło zakonu marków. Po prawej stronie obrazu znajduje się krucyfiks i obraz Matki Boskiej, ustawione na ciemnozielonym, prostopadłościennym ołtarzu, który stoi na niskim, szarym, dwustopniowym cokole. Na prawym boku ołtarza znajduje się kartusz, zwieńczony mitrą książęcą z herbem Poraj w polu na czerwonym tle. Z ust Chrystusa na krucyfiksie biegnie złoty napis zawijający się na kształt banderoli: „MICHAEL ESTO PATIENS VSQ[?] AD MORTEM ET HABEBIS CORONAM VITAE”. Wnętrze, w którym usytuowana jest scena ma kolor ciemnobrunatny, po prawej stronie wisi czerwona kotara, a po lewej jest otwór okienny z miejskim widokiem, przedstawiający pożar i uciekających ludzi z dobytkiem. Nad sceną główną znajduje się inskrypcja w polu o kształcie leżącego prostokąta ze ściętymi narożami: „BEATVS MICHAEL GIEDROYC DVX LITHA / ORDINIS CANONICI FRATRVM DE PAENITENTIA / BEATORVM MARTIRVM SVB REGVLA D. AVG/STINI MILITANTIVM MIRACVLIS CLARVS / ET GLORIOSVS.” Po bokach inskrypcji widoczne są dwie sceny. Po lewej stronie wyrzucenie złego ducha z opętanej Katarzyny Rybitiwki vel Rybarki, mieszczki z ul. Wiślnej: „OBSSESAM A DEMONIO LIBERAVIT”, a po prawej bł. Michał Giedroyć klęczy przed krucyfiksem wymierzając sobie razy dyscypliną: „DISCIPLINAM AGIT”.
Wokół pola głównego rozmieszczone są poszczególne sceny z życia błogosławionego, opatrzone w górnych częściach ramek inskrypcjami. Od góry, po lewej stronie: przyjęcie habitu zakonnego przez Michała Giedroycia w klasztorze w Bystrzycy, opisana u góry napisem: „SVSCIPIT HABITVM”; pod spodem scena gaszenia pożaru kamienicy Śmieszkowskiej, naprzeciw kościoła św. Marka przez błogosławionego : „INCĒDIVM MAGNVM MITIGAVIT”. Kolejne przedstawienie ukazuje bł. Giedroycia przepowiadającego przyszłość dwóm chłopcom, przyprowadzonym przez rodziców (jeden z nich miał zostać złoczyńcą, drugi księdzem): „PROPHETIA DE DVOBVS FILLIS”. Następnie scena ukazuje przepowiadanie przyszłości mężczyźnie i kobiecie, scenie towarzyszy napis: „FVTVRA PRAENVNCIAT”. Kolejna to nękanie bł. Michała Giedroycia przez dwa demony w czasie modlitwy: „A DAEMONIBVS VEREERATVR”. Cykl z prawej strony obrazu rozpoczyna od góry przedstawienie narady braci zakonnych nad miejscem pochówku bł. Giedroycia: „MAGNO TOTIVS POPVLI CONCVRSV FVNVS B. MICHAELIS […VR]”. Poniżej, kolejna scena ukazuje uratowanie upadającego z konia mężczyzny, której towarzyszy ukazujący się w chmurach Giedroyć, nad przedstawieniem napis: „SANVS REMANSIT”. Następnym przedstawieniem jest cud uratowanie trzech topiących się mężczyzn za wstawiennictwem bł. Giedroycia: „SVBMERSVM LEVAVIT”. Kolejna scena ukazuje kobietę z omdlałym, przedwcześnie urodzonym dzieckiem na rękach, żonę w połogu i męża, którzy proszą o wstawiennictwo bł. Giedroycia: „ABORTIVM PEPERIT”. Ostatnia scena po tej stronie obrazu przedstawia chorych udających się po pomoc do grobu błogosławionego: „MVLTOS EGROTOS SANAT”. Obraz zawiera również w dolnej partii dwa portrety fundatorów, a pomiędzy nimi wizerunek, który przedstawia sześciu świętych krakowskiego kościoła XV wieku: św. Szymona z Lipnicy (w jasnobrązowym habicie bernardyńskim), św. Jana Kantego ubranego w czarną togę profesorską z białą załogą pod szyją – tzw. pelerynką, następnie bł. Michała Giedroycia w białym habicie kanoników regularnych od pokuty, dalej bł. Stanisława Kazimierczyka w stroju kanonika laterańskiego, sługę Bożego Izajasza Bonera (w ciemnym habicie augustiańskim) i Świętosława Milczącego (w sutannie i komży); u góry napis „FOELIX SECVLVM”, a u dołu data „1624”. Rama obrazu drewniana, malowana na czarno. Wokół astragal, w narożach i w środkowych częściach listew związane tasiemkami wiązki liści; u dołu niski cokół zakończony astragalem, a u góry analogicznie zdobiony rozbudowany gzyms.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5d0769457811c2aa4c9ea136/WorkImage/5d359bc9e176c63c7b8834ad/5d359bc9e176c63c7b8834ad_home.jpg?rand=1713879000)
Jak cytować?
Agata Felczyńska , "Św. Jan Kanty", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-jan-kanty-4