Św. Jan Kanty

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
kaplica za kontrołtarzem
Identyfikator
DZIELO/23888
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku
Technika i materiał
olej na płótnie naklejonym na deskę; drewno, cięcie, rzeźbienie, złocenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 74 cm
wysokość – 91 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 78 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, ujęty profilowaną ramą, przedstawia całopostaciową sylwetkę klęczącego św. Jana Kantego zwróconego w trzech czwartych w prawo. Lekko odchyloną do tyłu głowę charakteryzuje pociągła twarz o wyrazistych rysach, półprzymkniętych oczach, wydatnych kościach policzkowych i krótkim, siwym zaroście. Łysinę ujmują krótkie, siwe włosy. Święty ubrany jest w togę doktorską o czerwonym podszyciu, z białą peleryną i białym kołnierzem i szerokimi rękawami. Prawą rękę wspiera na piersiach, lewą, lekko zgiętą w łokciu odchyla w bok. Święty Jan Kanty ukazany jest we wnętrzu świątyni, przyklękając na kamiennych stopniach. W lewym, górnym rogu kompozycji, pośród obłoków znajduje się, częściowo przesłonięty tkaniną, owalny obraz ukazujący Chrystusa Boleściwego, z którego przebitego boku wypływa krew i woda do stojącego przed nim kielicha eucharystycznego. Po lewej stronie przyklęka Matka Boska ukazana w geście modlitewnym. Poniżej obrazu, spomiędzy obłoków wyłania się para uskrzydlonych główek anielskich. W prawym, górnym rogu kompozycji unosi się sylwetka aniołka trzymającego w dłoniach wieniec laurowy i białą lilię. W tle, za świętym widoczna jest kolumna osadzona na wysokim cokole. Na stopniach leży zamknięta księga i biret. Kolorystyka obrazu utrzymana jest w ciepłych, jasnych tonacjach skontrastowanych czernią stroju świętego.

Zarys problematyki artystycznej

Jednym z najstarszych przedstawień św. Jana Kantego adorującego Najświętszą Marię Pannę był wykonany najprawdopodobniej w drugiej połowie XVI wieku wizerunek wzmiankowany w spisie przedmiotów świadczących o kulcie Jana z Kęt, sporządzonym w 1667 roku w Krakowie i Kętach przez malarzy Krzysztofa Proszowskiego i Marcina Blechowskiego. Późniejsze przykłady adoracji lub wizji Matki Boskiej z Dzieciątkiem stanowią m.in. obraz Franciszka Lekszyckiego „Widzenie św. Jana Kantego” w kościele w Borku koło Gostynia z około 1660 roku czy obraz w katedrze w Zamościu z drugiej połowy XVII wieku. Badacz sztuki Jan Samek zauważył, iż ikonografia św. Jana Kantego jest stosunkowo słabo rozwinięta, zwłaszcza w kontekście wątków z jego życia. Prezentowana kompozycja, ukazująca świętego podczas modlitwy, stanowi być może odniesienie do motywu, jaki pojawia się w żywocie spisanym przez Piotra Skargę. Podkreślając rozliczne cnoty Jana Kantego, w tym głęboką pobożność, kaznodzieja pisał, że „czystość duszną i cielesną zachował, postami się trapił a modlitwy ustawicznie w niebo posyłał, łzy często przed obrazem Zbawiciela i Przeczystej Matki Jego wylewając. […] Powiadają też, że obraz […] [ten] na weszciu do wielkiego kolegijum przybity, przed którym się w nocy, gdy kolegium zamknione bywało, długo i często modliwał, kilka razy do niego przemówił i że tenże też obraz, gdy dla więtszej uczciwości do kościoła św. Anny, gdzie ciało tego świętego leży, po jego śmierci był przeniesiony, na stare miejsce modlitwy św. Jana Kantego odnieść się rozkazał i że tak uczyniono jest”. Według tradycji, poświadczonej już w XVII wieku, obrazem tym jest pochodzący z końca XV wieku wizerunek „Misericordia Domini” znajdujący się w kościele św. Anny w Krakowie. Wykonane w jednym z warsztatów krakowskich malowidło ukazuje Chrystusa Boleściwego i towarzyszącą mu Matkę Boską, stanowiąc niezwykle popularny w sztuce Małopolski wątek współcierpienia Marii podczas męki Jezusa, a tym samym jej współudział w zbawczym dziele.
Kompozycja obrazu w kościele Reformatów w Kętach stanowi nawiązanie do barokowych przedstawień mistycznych, upowszechniających nowoczesną na owe czasy formę pobożności – mistykę, polegającą na dążeniu do bezpośredniego kontaktu z Bogiem przez osobiste doświadczenie. Podobnie jak na wielu obrazach wotywnych Mistrza z Kęt, pojawia się trzymana przez wyłaniające się spośród obłoków putto biała lilia – jeden z atrybutów podkreślających jego świętość i cnoty. Przynależność do Akademii Krakowskiej akcentuje toga doktorska oraz złożone na stopniach ołtarza księga i biret.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry.

Streszczenie

Znajdujący się kościele Reformatów w Kętach obraz ukazujący św. Jana Kantego adorującego wizerunek „Misericorida Domini” powstał najprawdopodobniej w drugiej połowie XVIII wieku. Kompozycja nawiązuje do jednego z najczęściej spotykanych w ikonografii świętego wątków, kształtujących się już od drugiej połowy XVI wieku.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Św. Jan Kanty", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-jan-kanty-13

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności