Św. Jan Kanty
Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
na ołtarzu bocznym Matki Boskiej Odkupienia Niewolników
Identyfikator
DZIELO/13989
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
olej na desce
Wymiary podstawowe
szerokość –
100 cm
wysokość –
109 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy –
73 cm
Szerokość bez ramy –
62 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Dzieje zabytku
Jak według zapisów kroniki parafialnej ustalił Jan Rodak obraz św. Jana Kantego został ofiarowany do kaplicy Jana Kantego 7 października 1823 przez biskupa tarnowskiego Grzegorza Zieglera (zm. 1852 w Linzu) ordynariusza diecezji w latach 1822-1827. Wraz z darem biskup Ziegler przekazał zapis fundacyjny w wysokości 100 florenów na majątku Pisarzowice Średnie. W połowie XIX wieku obraz znajdował się jeszcze w kaplicy, co w swoim „Przeglądzie zabytków przeszłości z okolic Krakowa” potwierdzał Józef Łepkowski. 15 czerwca 1969 ksiądz Józef Świąder, dziekan kęcki, „zaniedbany przez szereg lat czcigodny wizerunek św. Jana Kantego umieścił w ołtarzu M. B. Kęckiej” w świątyni parafialnej. Obecnie obraz znajduje się na mensie ołtarza bocznego Matki Boskiej Odkupienia Niewolników.
Opis
Obraz w kształcie stojącego prostokąta zawiera wizerunek św. Jana Kantego ukazanego w półpostaci, w trzech czwartych zwróconego w prawo. Szczupłą, pociągłą twarz świętego charakteryzują naturalistycznie opracowane rysy z pokrytym drobnymi bruzdami czołem, zwróconymi ku górze, niewielkimi, szeroko osadzonymi oczami, długim, lekko zakrzywionym nosem, wydatnymi kośćmi policzkowymi oraz nieznacznie rozchylonymi ustami widocznymi pomiędzy krótkim, siwym zarostem. Widoczne spod nakrywającego głowę biretu siwe włosy są lekko skręcone i sięgają ramion mężczyzny. Święty Jan Kanty ubrany jest w togę profesorską, ręce ma złożone w geście modlitwy. Głowę świętego okala świetlisty nimb. Postać ukazana jest na ciemnobrązowym, jednolitym tle. Po lewej stronie widoczny jest niewielki krucyfiks, po prawej w głębi grzbiety ksiąg, powyżej, na wysokości głowy świętego znajduje się napis „Effigies S(ancti) IOANṄIS / CANTY post sacrum / è vivis exspiriu(m) deline/ata et depicta, A(nno) D(omini) 1473.”.
Zarys problematyki artystycznej
Przywieziony do Kęt przez biskupa tarnowskiego Grzegorza Zieglera w 1823 roku obraz Jana Kantego Jan Rodak określił najstarszym wizerunkiem świętego zachowanym w farze kęckiej, jednak błędnie datował obraz na 1473 rok (być może sugerując się treścią umieszczonej na malowidle inskrypcji), przypisując go szkole nowosądeckiej. O bliżej nieokreślonym wizerunku św. Jana Kantego wspominał także krakowski badacz Józef Łepkowski, odwiedzający miasto w połowie XIX wieku. Oglądany wówczas w kaplicy Jana Kantego „portret jego malowany na desce” określił jako „zabytek niezawodnie z końca XVgo lub początku XVIgo wieku”. Pobieżna charakterystyka, ze względu na sprecyzowaną technikę, może dotyczyć jednak zarówno omawianego zabytku, jak i niezachowanego obrazu z ołtarza głównego kaplicy.
Obraz jednak powstał najprawdopodobniej w drugiej połowie XVII wieku, gdyż utrzymany jest w konwencji siedemnastowiecznych portretów jakie znalazły się m.in. w galerii zasłużonych kanoników kolegiaty św. Anny w Krakowie powstałej w zakrystii kościoła (np. portret Wigiliantusa Samborczyka, po 1624; Marcina z Przesiońska, po 1635; Adama Pantinusa (Opatowczyka), po 1647). Cykl przedstawia duchownych, profesorów akademickich ukazanych w półpostaci, na ciemnych, jednolitych tłach, charakteryzujących się zróżnicowanym modelunkiem, co świadczy o różnym stopniu umiejętności artystycznych portretujących ich malarzy. Każdy z wizerunków zaopatrzono także napisem w języku łacińskim umożliwiającym identyfikację postaci. Omawiany obraz, być może zainspirowany powyższymi, powstał w krakowskim lokalnym, cechowym środowisku, na co wskazuje niezbyt wysoki poziom artystyczny dzieła.
Stan zachowania / Prace konserwatorskie
Stan zachowania dobry.
Streszczenie
Przechowywany w świątyni parafialnej w Kętach wizerunek św. Jana Kantego przez niektórych badaczy uważany za najstarsze zachowane wyobrażenie świętego, pierwotnie przeznaczony był do kęckiej kaplicy świętego. Malowidło utrzymane jest w konwencji siedemnastowiecznych portretów duchowieństwa krakowskiego eksponowanych w zakrystii kościoła św. Anny w Krakowie.
Osoby związane z dziełem
Inne dzieła z tego miejsca
Podobne dzieła
Po tytule
Po kategorii
Po technice i materiale
![Zdjęcie nr 1: Obraz w formie stojącego prostokąta. W centrum obrazu św. Józef Kalasanty klęczący przed unoszącą się pośród obłoków Matką Boską z Dzieciątkiem. Święty zwrócony jest w trzech czwartych w prawo, z uniesioną głową i skrzyżowanymi na piersi rękami, w których trzyma gorejące serce i gałązkę lilii. Twarz ma pociągłą, o migdałowatych, wąskich oczach i lekko garbatym nosie, okoloną krótką, siwą brodą i włosami po bokach głowy, na jej czubku łysina. Ubrany jest w czarny habit zapinany z przodu na guziki, z białą koloratką oraz czarny płaszcz zarzucony na plecy. Przed nim leży czarny biret i otwarta księga z napisem „Consti/tutio/nes Cler[i]c[orum] / Regular[um] / Piarum / Schola/rum”. Na pierwszym planie ukazany od tyłu, w pozycji półleżącej, chłopiec z otwartą księgą. Obok, w prawym dolnym rogu na księgach leżą czerwony kapelusz kardynalski, pastorał i laska zakończona krzyżem arcybiskupim. W lewej, górnej części obrazu Matka Boska siedzi na obłoku, zwrócona jest w trzech czwartych w lewo, pochylona, obiema rękami trzyma stojące po jej prawej stronie Dzieciątko. Twarz o łagodnych rysach, wąskich oczach, okolona jasnymi włosami. Ubrana jest w jasnoróżową suknię z białą podwiką, niebieski płaszcz narzucony na kolana oraz jasnoróżowy, rozwiany welon na głowie. Dzieciątko zwrócone w trzech czwartych w lewo, z uniesioną prawą ręką w geście błogosławieństwa, przepasane w partii bioder białą tkaniną. U góry obrazu, pośród obłoków dwa putta. W prawej części obrazu, za świętym widoczne dwie postacie klęczących dzieci, spośród których jedno czyta księgę a drugie się modli. Scena ukazana we wnętrzu z widocznymi w tle pilastem i oknem.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5761632794eef3d32613ba97/WorkImage/5b446d5a4d9d597226db9bba/5b446d5a4d9d597226db9bba_home.jpg?rand=1713935102)
![Zdjęcie nr 1: Balustrada ganku obiegająca ścianę zachodnią, północną i południową z malowanymi scenami Litanii Loretańskiej umieszczonymi w płycinach o różnorodnych kształtach, przeważnie stojącego prostokąta z modyfikacjami: o ściętych narożach, zamkniętych półkoliście, zamkniętych uszakami lub innych. Poszczególne osie wydzielone są pilastrami hermowymi, wspartymi na bazach i niskich cokołach. Podpory podtrzymują imposty zdobione rombami oraz niepełne belkowanie w postaci profilowanego gzymsu, wyłamanego na ich osi. Pod oraz ponad obrazami umieszczone są złocone napisy. Balustrada ujęta jest od dołu fantazyjnie wykrojonymi kartuszami, ozdobionymi kaboszonami i rautami. Struktura jest polichromowana na czarno, pilastry i detale na czerwono, ornamentyka i profilowania złocone oraz srebrzone. Poszczególne sceny opatrzone są napisami:
Na ścianie południowej, od lewej:
1. „S. VIRGO VIRGINVM, OR(A PRO NOBIS)”, „PANNO NAD PANNAMI, MODL(SIĘ ZA NAMI)”
2. „MATTER VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO ŻYJĄCYCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „MATER PVLCHRAE DILECTIONIS, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO JEZVSOWEJ MIŁOSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „MATER SANCTAE SPEI, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO S. NADZIEJI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „MATER HONORIFICATA, OR(A PRO NOBIS)”, „MATKO PRZESŁAWNA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „LIGNVUM VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DRZEWO ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „VENA VITAE, OR(A PRO NOBIS)”, „STRVMIENIV ŻYWOTA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „NAVIS INSTITORIS ETC, OR(A PRO NOBIS)”, „OKĘCIE CHLEB ŻŸWŸ NIOSACŸ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „FAVVS DISTILANS, OR(A PRO NOBIS)”, „SŁODKOŚCI PŁŸNACA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „FONS SIGNATVS, OR(A PRO NOBIS)”, „ZDROJV ZAPIECZĘTOWANY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PVTEVS AQVARVM VIVENTIVM, OR(A PRO NOBIS)”, „STVDNICO WOD ŻŸWŸCH, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „TORRENS MELLIS ET BVTYRI, OR(A PRO NOBIS)”, „POTOKV Z MIŁOSCIA CIEKACY: M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „DOMVS SAPIENTIAE, OR(A PRO NOBIS)”, „DOMIE MADROSCI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „SPECVLM SINE MACVLA, OR(A PRO NOBIS)”, „ZWIERCIADŁO BEZ ZMAZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie zachodniej, od lewej:
1. „THRONVS SALAMONIC, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON SALOMONA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „MVLIER AMICTA SOLE, OR(A PRO NOBIS)”, „NIEWIASTA W SŁONCE ODZIANA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „PVLCHRA VT LVNA, OR(A PRO NOBIS)”, „PIEKNA JAK KSIEŻYC, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „ELECTA VT SOL, OR(A PRO NOBIS)”, „WYBRANA JAK SŁOŃCE, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
5. „HONORIFICENTIA POPVLI NOSTRI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEDMIOT CZCI NARODU NASZEGO”
6. „VIRGA MOYSIS, OR(A PRO NOBIS)”, „LASKA MOJŻESZOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „CIVITAS REFVGII, OR(A PRO NOBIS)”, „MIASTO UCIECZKI, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „CLYPEVS OMNIB, IN TE SPERATIB, OR(A PRO NOBIS)”, „TARCZA WSZYSTKICH TOBIE UFAJ[ĄCY]M”
9. „TVRRIS EBVRNEA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO Z KOSCI SŁONIOWEJ M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
Na ścianie północnej, od lewej:
1. „TVRRIS DAVIDICA, OR(A PRO NOBIS)”, „WIEŻO DAWIDOWA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
2. „PARADISVS VOLVPTATIS, OR(A PRO NOBIS)”, „RAJU ROZKOSZY, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
3. „DESIDERIVM COLLIVEM ETERNORV, OR(A PRO NOBIS)”, „PRAGNIENIE PAGÓRKÓW WIECZny do, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
4. „LILIVM INTER SPINAS, OR(A PRO NOBIS)”, „LILIA MIĘDZY CIERNIAMI”
5. „RVBVS ARDENS INCONBVSTVS, OR(A PRO NOBIS)”, „KRZAK OGNISTY CIERNIowy, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
6. „THALAMVS SPONSI, OR(A PRO NOBIS)”, „KOMNATA OBLUBIEŃCÓW, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
7. „TABERNACVLVM FOEDERIS, OR(A PRO NOBIS)”, „NAMIOT PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
8. „AVRORA CONSVRGENS, OR(A PRO NOBIS)”, „JUTRZENKA WSCHODZĄCA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
9. „SANCTVARIVM DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „SANKTUARIUM BOGA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
10. „ARCA TESTAMENTI, OR(A PRO NOBIS)”, „ARKA PRZYMIERZA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
11. „PROPITIATORIVM ALTISSIMI, OR(A PRO NOBIS)”, „PRZEBŁAGANIE PRZEDWIECZNEGO, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
12. „GLORIA IERVSALEM, OR(A PRO NOBIS)”, „CHWAŁA JERUSALEM, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
13. „SOLVM GLORIA DEI, OR(A PRO NOBIS)”, „TRON CHWAŁY BOŻEJ, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”
14. „REGINA CAELI, OR(A PRO NOBIS)”, „KRÓLOWA NIEBA, M(ÓDL SIĘ ZA NAMI)”](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/59a3f97fed050f099cb97de9/WorkImage/5b44798b70d08872201b7e0c/5b44798b70d08872201b7e0c_home.jpg?rand=1713935102)
Jak cytować?
Paulina Chełmecka, "Św. Jan Kanty", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-jan-kanty-10