Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Parafia w Harbutowicach była wzmiankowana już w XIV wieku i do XIX stulecia posiadała kilka drewnianych kościołów wznoszonych kolejno w tym samym miejscu. Wokół świątyni znajdował się ogrójec, do którego wykonano grupę Ukrzyżowania złożoną z figur św. Jana Ewangelisty, Matki Boskiej oraz ukrzyżowanego Jezusa. Przynajmniej w ostatnim okresie grupa stała przy południowej elewacji kościoła. Ze względu na zniszczenia powodowane warunkami atmosferycznymi w 2001 roku przeniesiono figurę ze sceny w ogrójcu na plebanię; w ogrójcu zastąpiono ją malowidłem.

Opis

Pełnoplastyczna rzeźba św. Jana Ewangelisty stojącego w kontrapoście, z lewą noga ugiętą w kolanie. Święty jest ukazany frontalnie, prawą rękę składa na piersi, w lewej, opuszczonej wzdłuż ciała trzyma zamkniętą księgę. Głowa odchylona do tyłu, twarz podłużna, z prostym nosem, wąskimi ustami, wydatnym podbródkiem, okolona brązowymi włosami, które opadają na ramiona i plecy. Jan jest ubrany w żółtą, rozciętą pod szyją suknię przepasaną w talii oraz czerwony płaszcz zarzucony na prawe ramię i owijający się wokół lewego biodra, opadający prostymi fałdami w dół. Spod tuniki widoczne bose stopy.

Zarys problematyki artystycznej

Postać męska towarzysząca Jezusowi na Golgocie, z uniesionym w kierunku Ukrzyżowanego wzrokiem, z ręką złożoną na piersi w geście cierpienia i współczucia rozpoznawana jest jednoznacznie jako św. Jan Apostoł, który był umiłowanym uczniem Chrystusa, autorem Ewangelii, trzech Listów oraz Apokalipsy. Jako jedyny wytrwał do końca pod krzyżem, dlatego ukazywany jest najczęściej wraz z Matką Boską w scenie Ukrzyżowania, modląc się, rozpaczając lub wskazując na umarłego na krzyżu Jezusa. Przechowywana w zakrystii rzeźba niewiadomego autorstwa utrzymana jest w typowej konwencji ikonograficznej, przedstawiając św. Jana jako młodzieńca w płaszczu z księgą, która jest powszechnym atrybutem apostołów.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Drewo spękane, zwietrzałe, polichromia z licznymi dużymi odwarstwieniami i spękaniami; całość silnie zabrudzona.

Literatura

Bobeł Franciszek, Kościół w Harbutowicach pod wezwaniem Najświętszego Imienia Maryi, Kraków 2003, s. 26.
Marecki Józef, Rotter Lucyna, Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2013, s. 299-301.

Streszczenie

Nie są znane autorstwo ani pochodzenie przechowywanej w zakrystii rzeźby świętego Jana, która tworzyła, wraz z zachowaną figurą Matki Boskiej oraz wiszącym na krzyżu Jezusem grupę Ukrzyżowania. Zespół można było oglądać do 2001 roku w kapliczkowej oprawie przy południowej elewacji kościoła w Harbutowicach. Z uwagi na zły stan zachowania figury zostały przeniesione i zastąpione malowidłami.