Ambona

Dzieje zabytku

Ambona została wykonana w 1828 roku, zaraz po zakończeniu budowy kościoła. W tym samym czasie powstały trzy ołtarze oraz chór.
Była wielokrotnie odnawiana: odmalowana przez malarza Józefa Stopę z Makowa w czerwcu i lipcu 1901 roku, odmalowana i odzłocona przez tego samego artystę w 1912 roku. W 1985 została odnowiona przez Stanisława Mielęckiego z Sułkowic i pana Nawałkę z Krakowa. W 2001 była roku pozłocona przez córkę malarza Stanisława Kudłacza, Katarzynę, szlagmetalem darowanym przez księdza Franciszka Bobeła.

W aktach dotyczących parafii przechowywanych w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, w dokumencie z 1955 roku znajduje się wzmianka o tym, że w miejsce zniszczonej ambony do Bożego Narodzenia stanie nowa w tym samym stylu, a nad amboną umieszczony zostanie dużych rozmiarów obraz dwunastoletniego Chrystusa nauczającego w świątyni. Brak jednak jakiegokolwiek potwierdzenia, by te plany zostały zrealizowane.

Opis

Ambona wisząca, przyścienna, z wejściem od prawej strony w postaci jednobiegowych schodów z balustradą. Kosz na planie koła otoczony kolumnami korynckimi posadowionymi na cokołach i podtrzymującymi belkowanie wyłamane na ich linii. Podwieszenie w formie stożka zakończonego dużą szyszką, dekorowanego plakietami skomponowanymi z elementów floralnych oraz podwieszonymi szyszkami. Ścianki dekorowane malowanymi przedstawieniami czterech ewangelistów.
Baldachim powtarza pomniejszony plan kosza; dekorowany szyszkami, w podniebieniu lampa w kształcie szyszki. W jego zwieńczeniu umieszczono figurą Chrystusa Zbawiciela Świata (Salvator Mundi) na dwustopniowym cokole. Chrystus stoi w kontrapoście, z prawą nogą ugiętą w kolanie i wspartą na kamieniu. Lewą ręką podtrzymuje kulę ziemską zwieńczoną krzyżem, prawą unosi do góry, czyniąc gest błogosławieństwa. Spogląda do góry, ma ciemną brodę i falowane włosy spływające na ramiona i plecy. Z trzech stron głowy odchodzą wiązki promieni. Chrystus ubrany jest w długą, złotą suknię oraz tego samego koloru płaszcz owinięty wokół prawego biodra i przerzucony przez lewą rękę.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona, dawniej miejsce czytania tekstów liturgicznych i głoszenia kazań, choć jest we współczesnej liturgii już praktycznie nieużywana, pozostaje częścią wystroju większości kościołów. Miejsce, w którym ją lokowano – przy pierwszym lub środkowym filarze nawy głównej, ustaliło się w późnym średniowieczu. Typ ambony zawieszonej na ścianie lub filarze, z wejściem po schodkach wykształcił się w XVI wieku.
Ambona kościoła pw. Najświętszego Imienia Maryi stanowi, wraz z ołtarzami i chórem, spójny element wyposażenia, które zostało wykonane do nowo wybudowanego kościoła w 1828 roku. Wszystkie są dziełem jednego warsztatu, który posługiwał się formami klasycystycznymi. Najważniejszymi elementami wystroju ambony są postacie ewangelistów ukazane w typowym ujęciu ikonograficznym: z księgami w rękach i w towarzystwie odpowiadających im atrybutów oraz umieszczona na baldachimie figura Salwatora (Zbawiciela).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, ambona została odmalowana przez malarza Józefa Stopę z Makowa w czerwcu i lipcu 1901 roku oraz odmalowana i odzłocona przez tego samego artystę w 1912 roku. W 1985 roku została odnowiona przez Stanisława Mielęckiego z Sułkowic i pana Nawałkę z Krakowa. W 2001 roku była pozłocona przez córkę malarza Stanisława Kudłacza, Katarzynę, szlagmetalem darowanym przez księdza Franciszka Bobeła.

Literatura

Ambona [w:] Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Kubalska-Sulkiewicz Katarzyna, Bielska-Łach Monika, Manteuffel-Szarota Anna, Warszawa 2002, s. 12.
Bobeł Franciszek, Kościół w Harbutowicach pod wezwaniem Najświętszego Imienia Maryi, Kraków 2003, s. 30. ‘
Ewangeliści [w:] Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Kubalska-Sulkiewicz Katarzyna, Bielska-Łach Monika, Manteuffel-Szarota Anna, Warszawa 2002, s. 107.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I, Województwo krakowskie, red. Szablowski Jerzy, Warszawa 1953, s. 465.

Streszczenie

Ambona wisząca na północnej ścianie kościoła pw. Najświętszego Imienia Maryi została wykonana w 1928 roku, zaraz po ukończeniu budowy pierwszego murowanego kościoła. Wraz z trzema ołtarzami i chórem, stanowi część klasycystycznego wyposażenia wykonanego przez jeden warsztat.

Bibliografia