Św. Jan Ewangelista

Dzieje zabytku

Obraz św. Jana Ewangelisty powstał po wybudowaniu świątyni w Łętowni, z przeznaczeniem do nowego ołtarza bocznego, a więc po 1765 roku.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym. W centrum św. Jan ukazany w całej postaci, w pozycji siedzącej, zwrócony w trzech czwartych w prawo, pochylony nad otwartą księgą leżącą na skale, w której pisze prawą ręką za pomocą pióra, lewą rękę kładzie na piersi. Twarz ma owalną, szczupłą, o dużych, okrągłych oczach skierowanych w dół, uniesionych brwiach, długim wąskim nosie i małych ustach, okoloną brązowymi, kręconymi włosami, opadającymi na ramiona. Ubrany jest w zieloną tunikę, przepasaną w talii oraz jasnoczerwony płaszcz zarzucony na prawe ramię i kolana. W księdze widnieje napis "IN PRINCIPIO / ERAT VERBUM / ET VERBUM ERAT / APUD DEUM", obok niej leży kałamarz. Po prawej stronie świętego czarny orzeł z rozłożonymi skrzydłami. Postać ukazana na tle pejzażu z nocnym niebem i widocznym księżycem, ujęta szarymi, gęstymi obłokami.

Zarys problematyki artystycznej

Autor omawianego dzieła namalował szereg obrazów ołtarzowych do kościoła w Łętowni, mianowicie św. Jana Nepomucena, św. Floriana, św. Szymona i św. Judy, św. Walentego, św. Marii Magdaleny, św. Barbary, Matki Boskiej Szkaplerznej oraz św. Anny Samotrzeć. Wszystkie te dzieła cechuje zbliżony typ fizjonomii postaci o małych, okrągłych oczach i uniesionych, łukowatych brwiach, wąskim nosie i pełnych ustach. Tkanina strojów modelowana jest bardzo miękko, układa się w duże fałdy i zagięcia, mocno rozjaśnione w miejscach załamania, z zastosowaniem silnego światłocienia. Widoczna jest duża szczegółowość w oddaniu strojów i atrybutów. Postacie mają wydłużone i lekko zachwiane proporcje ciała, ale pozowane są w swobodny sposób.
Święty Jan Ewangelista ukazany na obrazie łętowskim był rybakiem, bratem świętego Jakuba Większego. Został wybrany przez Jezusa na swojego ucznia. Był autorem Ewangelii, Apokalipsy i trzech listów. W ikonografii przedstawiany jest jako młodzieniec, bez brody, gdyż według tradycji był uważany za najmłodszego, a przez to najbardziej umiłowanego przez Chrystusa ucznia. Ukazywany jest z księgą i piórem, a jego atrybutem jest orzeł. Ten ostatni nawiązuje do wizji istot apokaliptycznych proroka Ezechiela (Ez 1, 10), których postacie utożsamiane były z ewangelistami. Jednocześnie św. Hieronim przypisał tym czterem świętym atrybuty w oparciu o pierwsze rozdziały ich Ewangelii. Świętemu Janowi odpowiadał orzeł, bowiem wzniósł się on swoją twórczością ponad wszystkich ewangelistów. Fragment tekstu wpisany do księgi na obrazie („In principio erat verbum et verbum erat apud Deum” – w tł. „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga”) stanowi prolog Ewangelii św. Jana o wcieleniu Słowa Bożego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dzieło silnie zabrudzone, ściemniały werniks, widoczne naprawy przeciętego płótna.

Streszczenie

Obraz św. Jana Ewangelisty powstał po wybudowaniu świątyni w Łętowni, z przeznaczeniem do nowego ołtarza bocznego, a więc po 1765 roku. Święty Jan Ewangelista ukazany na obrazie łętowskim w ikonografii przedstawiany jest jako młodzieniec, z księgą i piórem, a jego atrybutem jest orzeł. Fragment tekstu wpisany do księgi na obrazie stanowi prolog jego Ewangelii o wcieleniu Słowa Bożego.

Bibliografia