Ołtarz w kaplicy bocznej św. Franciszka

Województwo
ŚLĄSKIE
Powiat
żywiecki
Gmina
Ślemień
Miejscowość
Ślemień
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Sucha Beskidzka
Parafia
Narodzenia św. Jana Chrzciciela
Miejsce przechowywania
kaplica zachodnia przy prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/08470
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XIX wieku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromia, złocenie
Autor noty katalogowej
Agata Felczyńska
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz św. Franciszka z Asyżu powstał w drugiej połowie XIX wieku.

Opis

Ołtarz architektoniczny, przyścienny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Mensa w typie sarkofagowym, na wysokim cokole, gładka, górna partia cokołu oddzielona profilowanymi listwami. Na mensie ustawiono tabernakulum w formie prostopadłościennej szafki, ze ścianką frontową ujętą kanelowanymi pilastrami jońskimi wspierającymi gzyms, pośrodku przyczółek utworzony z dwóch stykających się wolut, wypełniony muszlą. Drzwiczki w kształcie stojącego prostokąta zamknięte łukiem półkolistym nadwieszonym z przedstawieniem kielicha z hostią.
Nastawa ustawiona na wysokim cokole ujęta parami pilastrów, z których wewnętrzne ustawione ukośnie oraz stojącymi na ich tle kolumnami, podtrzymującymi odcinki belkowania oraz fragmenty naczółków. Pole środkowe z wnęką w kształcie stojącego prostokąta o ściętych górnych narożach, ujęte ozdobną ramą wypełnioną ażurowym ornamentem akantowym. W niej obraz z przedstawienie św. Franciszka obejmującego ukrzyżowanego Chrystusa. Pola cokołów i pilastrów są wypełnione stylizowaną wicią akantu, boki ołtarza flankowane ażurową wicią akantową z rozetą. Zwieńczenie ujęte spływami wolutowymi, zakończone gzymsem w kształcie łuku półkolistego nadwieszonego. W zwieńczeniu płaskorzeźbione przedstawienie św. Antoniego Padewskiego w prostokątnej ramie o ściętych ćwierćkoliście dolnych narożach i zakończonej łukiem nadwieszonym z uskokiem. Całość struktury ołtarza polichromowana w kremowym odcieniu, wnętrza płycin szare, detal architektoniczny i ornamenty pozłacane.

Zarys problematyki artystycznej

Z akt wizytacyjnych wynika, że w początku XVIII wieku, w drewnianym kościele w Ślemieniu znajdował się ołtarz z przedstawieniem św. Franciszka, zatem ołtarz wykonany do nowego kościoła mógł nawiązywać do tej tradycji. W polu głównym umieszczono wizerunek św. Franciszka obejmującego ukrzyżowanego Jezusa, wzorowany na obrazie barokowego malarza hiszpańskiego Bartholoméa Estebana Murilla. Złączono go w ołtarzu z przestawieniem św. Antoniego Padewskiego – jednego z najwybitniejszych świętych franciszkańskich.
Ołtarz powstał w drugiej połowie XIX wieku, jednak jego forma nawiązuje ściśle do sztuki baroku. Wykorzystano strukturę wykształconą w epoce nowożytnej, konstruując nastawę jednokondygnacyjną, z obrazem w polu środkowym pierwszej kondygnacji i mniejszym w zwieńczeniu; ołtarz flankują kolumny. Można go zatem określić wciąż jako neobarokowy. Strukturę wypełniono licznymi ornamentami. Ze sztuki baroku zaczerpnięto uskrzydlone główki anielskie oraz wici roślinne. Niektóre z nich, np. rozwinięte kwiaty tworzące wraz z ażurowo ujętymi liśćmi uszaki oraz ujmujące pole zwieńczenia, pojawiają się na szerszą skalę dopiero w wieku XIX. Tabernakulum czerpie obficiej ze sztuki klasycyzmu, co objawia się użyciem kanelowanych pilastrów oraz muszli wypełniającej niszę utworzoną ze złączonych wolut.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz z wizerunkiem św. Franciszka obejmującego ukrzyżowanego Jezusa wzorowany na przedstawieniu stworzonym przez hiszpańskiego malarza barokowego Bartholoméa Estebana Murilla powstał po połowie XIX wieku do nowo wybudowanego kościoła w Ślemieniu. Jego struktura, od strony formalnej, mieści się w nurcie neobaroku.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Jak cytować?

Agata Felczyńska, "Ołtarz w kaplicy bocznej św. Franciszka", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-w-kaplicy-bocznej-sw-franciszka

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności