Chrystus Frasobliwy

Dzieje zabytku

Osiemnastowieczna figura Chrystusa Frasobliwego pochodzi z Kalwarii Zebrzydowskiej. W drugiej połowie XIX wieku znajdowała się w kaplicy Przemienienia Pańskiego w Koconiu, obecnie jest przechowywana w kościele parafialnym w Ślemieniu.

Opis

Rzeźba pełna, całopostaciowa, ustawiona na niewysokim cokole. Chrystus ukazany w pozycji siedzącej, na podstawie imitującej blok skalny. Prawą ręką, opartą na udzie podtrzymuje głowę, lewą dłoń opiera na lewej nodze; kolana ma rozchylone, lewą stopę ustawioną przed prawą. Chrystus ma pociągłą twarz o wydatnych kościach policzkowych, wąskie brwi opadające prostą linią w dół, długi nos, zagłębione oczy i wyraźnie zaznaczone usta. Długie włosy opadają mu na ramiona i plecy, broda dzieli się w dwa pukle; na głowie grube zwoje korony cierniowej. Biodra ma przepasane białym perizonium, którego długi, wolny koniec opada między udami i za lewą nogą aż na podłoże. Na całym ciele zaznaczono ślady męki – równomiernie rozmieszczone krople spływającej krwi. W partiach ciała polichromia naturalistyczna.

Zarys problematyki artystycznej

Przedstawienia Chrystusa Frasobliwego są charakterystyczne dla sztuki Polski, Niemiec i Czech. Zaczęły pojawiać się w XIV wieku i znacznie zyskały na popularności w XVIII wieku, z którego pochodzi omawiane dzieło. Były powszechne zwłaszcza w sztuce ludowej. Obrazują jedno z wydarzeń drogi krzyżowej – przedstawiają Chrystusa w chwili odpoczynku w drodze na Golgotę. Najczęściej siedzącego na bloku skalnym, z głową wspartą na dłoni i w koronie cierniowej, podkreślają smutek, cierpienie i osamotnienie Zbawiciela. Omawiane dzieło nie zostało wzbogacone o pojawiające się niekiedy dodatkowe atrybuty, takie jak purpurowy płaszcz, czaszka Adama czy trzcina w ręku. Rzeźba nie jest duża, została wykonana do kaplicy – najpierw była przechowywana w Kalwarii Zebrzydowskiej, potem w miejscowości Kocoń. Jej geneza mieści się w kulcie dewocyjnym „devotio moderna”, który zalecał szukanie i odnajdywanie Boga poprzez rozpatrywanie zdarzeń ewangelicznych w czasie modlitw i rozmyślań. Stąd rzeźby te występowały w miejscach, w których można je było oglądać z bliska, np. w wolnostojących kaplicach lub w kaplicach bocznych kościołów, czasem w ołtarzach bocznych, na chórze, w przedsionku czy w specjalnie do tego celu wybudowanej niszy, którą z czasem zastawiano metalową kratą. Takie przedstawienie, imitujące zamknięcie Chrystusa w więzieniu można zobaczyć w Krakowie, w kościele Dominikanów oraz w kościele Franciszkanów.
O osiemnastowiecznym rodowodzie rzeźby przechowywanej w ślemieńskim kościele świadczą wydłużone proporcje ciała Chrystusa, jego wąska talia, wyraziste rysy twarzy oraz taneczne ułożenie stóp. Do gotyckich pierwowzorów nawiązują ukazane na całym ciele ślady męki. Dzieło cechuje bardzo dobra jakość wykonania, niestety lata przechowywania w złych warunkach wpłynęły znacznie na stan jego zachowania.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Liczne zabrudzenia i ubytki polichromii, zwłaszcza w partii twarzy.

Streszczenie

Osiemnastowieczna rzeźba Chrystusa Frasobliwego została wykonana do Kalwarii Zebrzydowskiej. W drugiej połowie XIX wieku znajdowała się już w kaplicy w Koconiu, ostatecznie trafiła do kościoła w Ślemieniu. Figura przedstawia Chrystusa siedzącego na bloku skalnym, z głową wspartą na dłoni, ze śladami męki na ciele; cechuje ją dobry poziom wykonania.

Bibliografia