Ołtarz św. Józefa

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Andrychów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Macieja Apostoła
Miejsce przechowywania
południowa nawa boczna kościoła
Identyfikator
DZIELO/24103
Kategoria
ołtarz
Dookreślenie zabytku
ołtarz boczny prawy
Ilość
1
Czas powstania
początek XIX wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno polichromowane, złocone, techniki stolarskie i snycerskie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Powstały w pierwszej połowie XIX wieku ołtarz boczny w południowej nawie kościoła w Andrychowie pierwotnie był pod wezwaniem Różańca świętego, o czym świadczy dekoracja antependium z motywem różańca, monogramy maryjne oraz obecność figury św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej. Następnie zmieniono jego wezwanie na św. Józefa, umieszczając w nim wizerunek tegoż świętego.

Opis

Przyścienna, jednoosiowa i jednokondygnacyjna struktura ołtarza uzyskała kształt nastawy architektonicznej ze zwieńczeniem. Drewniany stipes ołtarzowy przyjął formę leżącego prostopadłościanu podtrzymującego mensę, ustawionego na dwustopniowym podeście. Drewniane antependium ujęto profilowaną ramą z polem udekorowanym monogramem maryjnym w centrum, otoczonym rzeźbionym różańcem przy zewnętrznych krawędziach. Stipes przylega do trzystrefowego, wysokiego cokołu wspierającego nastawę. Kolejne strefy zostały wydzielone za pomocą poziomych profili. Drugą i trzecią strefę cokołu ozdobiono obramionymi, prostokątnymi płycinami - w drugiej strefie w kształcie stojących prostokątów, a w trzeciej leżących. Kondygnację wsparto na zdwojonych pilastrach o korynckich głowicach, przed którymi ustawiono korynckie kolumny podtrzymujące imposty ze wspartym na nim przerwanym belkowaniem wyłamanym na ich osi. Na belkowaniu widoczne są dwa półkoliste przyczółki z klęczącymi na nich dwoma aniołkami. W kondygnacji pomiędzy pilastrami i kolumnami usytuowano pole obrazowe obramienione profilowaną ramą w kształcie stojącego prostokąta zwieńczonego nadwieszonym łukiem odcinkowym. Rama ujmuje obraz przedstawiający św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus. Kondygnację flankują ustawione na cokole retabulum figury św. Dominika i św. Katarzyny ze Sieny. Na osi pola obrazowego w kondygnacji, zawieszono na belkowaniu fantazyjny kartusz z monogramem maryjnym na tle obłoków z uskrzydlonymi główkami anielskimi, powyżej którego w zwieńczeniu retabulum znalazła się promienista gloria z chrystogramem "IHS" otoczonym koliście obłokami. Litery monogramu utworzono z płaskorzeźbionych, złoconych róż w niebieskim polu. W centrum litery "H" na konsolce ukazano w pełnej postaci stojące Dzieciątko Jezusa z rozłożonymi rękami. Struktura ołtarza została pomalowana na czarno, natomiast kolumny, głowice pilastrów, profile architektoniczne oraz glorię i skrzydła aniołków wyzłocono, obłoki w glorii posrebrzono, a pole antependium i glorii pomalowano na niebiesko. Rzeźby świętych dominikańskich, aniołów i Dzieciątka Jezus uzyskały naturalistyczną polichromię.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarza św. Józefa w Andrychowie, podobnie jak znajdujący się w północnej nawie bocznej ołtarz Ukrzyżowania, reprezentuje przykład nastawy wykonanej jeszcze w duchu późnego baroku, mimo że kapitele kolumn i głowice pilastrów wyraźnie odnoszą się do stylistyki klasycyzmu. Świadczy to o mocnym przywiązaniu w środowiskach prowincjonalnych do tego rodzaju struktur architektonicznych, co będzie można obserwować w Małopolsce przez cały XIX wiek oraz w pierwszej połowie XX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Widoczne są znaczne ubytki i złuszczenia polichromia oraz miejsca żerowania drewnojadów.

Literatura

T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 534-536.

Streszczenie

Powstały w pierwszej połowie XIX wieku ołtarz boczny w południowej nawie kościoła w Andrychowie pierwotnie był pod wezwaniem Różańca świętego, o czym świadczy dekoracja antependium z motywem różańca, monogramy maryjne oraz obecność figury św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej. Następnie zmieniono jego wezwanie na św. Józefa, umieszczając w nim wizerunek tegoż świętego.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Ołtarz św. Józefa", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-sw-jozefa-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności