Kościół św. Macieja Apostoła

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Andrychów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Macieja Apostoła
Identyfikator
DZIELO/24448
Kategoria
kościół
Ilość
1
Czas powstania
pierwsza ćwierć XVIII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Andrychów
Technika i materiał
kamień, cegła, techniki murarskie i ciesielskie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obecny kościół wzniesiono na miejscu wcześniejszej, murowanej kaplicy z 1639 roku. Świątynię konsekrowano 21 września 1721 roku. Przed 1723 rokiem dobudowano do nawy kaplicę Matki Boskiej Różańcowej, a w połowie XVIII wieku od zachodu dostawiono wieżę z aneksami bocznymi. Wschodnie przęsła naw bocznych oraz tak zwany babiniec wybudowano w 1838 roku. Natomiast obejście dookoła apsydy i górne piętro wieży hełmem wzniesiono w latach 1924-1929.

Opis

Po kilkukrotnych przekształceniach kościół składa się z prostokątnej, czteroprzęsłowej nawy głównej, dwóch, dwuprzęsłowych naw bocznych, przerobionych z dawnych kaplic i jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego od wschodu apsydą. Na przedłużeniu apsydy otoczonej półkolistym aneksem wzniesiono czworoboczną, piętrową zakrystią. Od zachodu do nawy przylega wysunięta do przodu czworoboczna wieża o ściętych narożach z urządzoną w przyziemiu kruchtą. Wieża uzyskała trzy kondygnacje wyznaczone za pomocą profilowanych gzymsów. Środkowe piętro wieży połączono z bocznymi częściami fasady za pomocą wolut. Na dwóch pierwszych kondygnacjach ścięte naroża artykułowano za pomocą pilastrów o prostych głowicach. Pilastry drugiej kondygnacji ozdobiono krótkimi zwisami kampanul. Kondygnacja trzecia także została wzniesiona na rzucie czworoboku ale o wklęsłych narożach. Jej ściany flankują pary pilastrów o korynckich głowicach podtrzymujące imposty wspierające półkoliście wyłamane na osi belkowanie wspierające baniasty hełm z latarnią zwieńczony krzyżem z koroną. Pomiędzy impostami pod wyłamanym belkowaniem umieszczono tarcze zegarowe. Na trzeciej kondygnacji ponad belkowaniem od zachodu nadwieszono czworoboczny balkon z tralkową balustradą. Sześcioboczną sygnaturkę z latarnią zwieńczoną stożkowym hełmem z ustawioną na szczycie figurką Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej zawieszono na siodłowym dachu kościoła w części wschodniej nawy głównej. Elewacje boczne kościoła rozczłonkowano za pomocą podziałów ramowych lub lizenowych. Wnętrze świątyni nakryto sklepieniem kolebkowym wspartym na gurtach, przechodzących na przyścienne pilastry podtrzymujące odcinki przerwanego belkowania. W ostanim zachodnim przęśle urządzono chór muzyczny wsparty na dwóch filarach z wypukłym na osi parapetem, artykułowanym za pomocą pilastrów i par arkadek. W prezbiterium ustawiono ołtarz główny oraz ambonę, a w nawach ołtarze boczne.

Zarys problematyki artystycznej

Kilkakrotnie przekształcana bryła kościoła w Andrychowie ostatecznie uzyskała kształt późnobarokowych świątyń wpisujących się w nurt tak zwanych założeń józefińskich w typie Musternkirchen w wariancie dla 1300 osób. Ścięto-wklęsłe naroża wieży, flankujące ją spływy wolutowe, charakterystyczny baniasty hełm z latarnią, zbliżony w kształcie do hełmu kościoła parafialnego w niedalekiem Wieprzu, jak również ramowo-lizenowe podziały elewacji, czynią z kościoła andrychowskiego typową budowlę dla terenów będących pod berłem Habsburgów.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią gruntowną konserwację kościoła i jego wyposażenia przeprowadzono na początku XXI wieku.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 455;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 143.

Streszczenie

Obecny kościół wzniesiono na miejscu wcześniejszej, murowanej kaplicy z 1639 roku. Świątynię konsekrowano 21 września 1721 roku. Przed 1723 rokiem dobudowano do nawy kaplicę Matki Boskiej Różańcowej, a w połowie XVIII wieku od zachodu dostawiono wieżę z aneksami bocznymi. Wschodnie przęsła naw bocznych oraz tak zwany babiniec wybudowano w 1838 roku. Natomiast obejście dookoła apsydy i górne piętro wieży hełmem wzniesiono w latach 1924-1929.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Kościół św. Macieja Apostoła", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kosciol-sw-macieja-apostola-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności