ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Przeciszów
Miejscowość
Przeciszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Zator
Parafia
Narodzenia św. Jana Chrzciciela
Identyfikator
DZIELO/23244
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
lata 1816-1818
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno polichromowane, złocone, srebrzone, techniki stolarskie i snycerskie
Wymiary podstawowe
szerokość – 700 cm
wysokość – 800 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Neoklasycystyczny ołtarz główny powstał tuż po wybudowaniu nowego kościół, który powstał w latach 1816-1818 wg. projektu architekta Józefa Heintzego.

Opis

Ołtarz główny uzyskał formę przyściennej, dwukondygnacyjnej, neoklasycystycznej nastawy wzniesionej na rzucie elipsy z bocznymi bramkami. Stipes ołtarzowy uzyskał kształt leżącego prostopadłościanu podtrzymującego drewnianą mensę z portatylem. Jego lico dekorowane jest trzema równoległymi płycinami utworzonymi ze złoconych, profilowanych listew. Na mensie ustawiono prostopadłościenne tabernakulum w formie skrzynki flankowane parą pilastrów podtrzymujących nastawę tronu eucharystycznego. Ujmują go po bokach pary złoconych kolumn z korynckimi kapitelami podtrzymujące belkowanie wygięte na osi półkoliście. Na zwieńczeniu tabernakulum ustawiono leżącego na zamkniętej księdze z siedmioma pieczęciami srebrnego baranka apokaliptycznego na tle srebrzonych promieni. Pomiędzy kolumnami w polu zainstalowano obrotowy bęben z dwiema półkolistymi niszami. Retabulum zostało wsparte na wysokim cokole. Dolną kondygnację artykułują zwielokrotnione pilastry o kanelowanych trzonach i złoconych, kompozytowych głowicach oraz dwie wysunięte do przodu kanelowane kolumny o kapitelach kompozytowych. Podpory podtrzymują szeroki architraw wklęsło-wypukły dekorowany motywami roślinnymi oraz perełkami i ząbkami, wyłamany na przedłużeniu kolumn. W miejscu wyłamań usytuowano siedzących dwóch uskrzydlonych aniołów. Po bokach kolumn na konsolach ustawiono figury św. Piotra i św. Pawła. Boki ołtarza zamykają ażurowe wici roślinne pełniące rolę zredukowanych uszaków. W polu środkowym retabulum umieszczono prostokątne obramienie utworzone z dekoracyjnej ramy zdobionej wicią roślinną oraz podwieszonego u jej góry paludamentum z koroną podtrzymywaną przez dwa aniołki. W środku zainstalowano obraz Matki Boskiej Śnieżnej, a na zasuwie przedstawienie Chrztu Chrystusa w Jordanie. Zwieńczenie nastawy uzyskało kształt leżącego prostokąta flankowanego po bokach parą kanelowanych pilastrów o korynckich głowicach, na tle których ustawiono dwie kolumny podtrzymujących przerwane belkowanie z przerwanym przyczółkiem. Na osi zwieńczenia na postumencie ustawiono rzeźbę św. Michała Archanioła, a na przyczółkach rzeźby dwóch siedzących aniołów. W polu między pilastrami i kolumnami znalazło się płaskorzeźbione przedstawienie Trójcy Przenajświętszej. Dwie flankujące retabulum bramki ozdobiono dwoma aniołkami siedzącymi na ich zwieńczeniu na postumencie. Struktura całości pomalowane jest na zielono, ornamenty i profile wyzłocono, a rzeźby otrzymały naturalistyczną polichromię.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny w Przeciszowie reprezentuje niezwykle dekoracyjną strukturę modną w epoce wznoszenia tzw. kościołów józefińskich. Wyraźnie zrutynizowany "stolarski klasycyzm", spleciony jeszcze z późnym barokiem, przeplata się z zapowiedzą elementów zwiastujących nadejście historycyzmu. W ten sposób powstają podobne ołtarze w Harbutowicach (ok. 1828), Rzezawie i w poaugustiański kościele w Książu Wielkim (ok. 1840) i inne.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostania konserwację przeprowadzono na przełomie XX i XXI wieku.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 492;
T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 535;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 1094.

Streszczenie

Neoklasycystyczny ołtarz główny powstał tuż po wybudowaniu nowego kościół, który powstał w latach 1816-1818 wg. projektu architekta Józefa Heintzego.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-118

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności