Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Ambona została zamówiona przez ówczesnego proboszcza ks. Jana Foxa w pracowni Ferdinanda Stufflessera w St. Urlich Groden w Tyrolu w 1909 roku wraz z nastawą ołtarza głównego. Pierwotnie wisiała na północnej ścianie nawy bliżej jej środka, i prowadziły na nią schody z balustradą. Po przekształceniu wnętrza prezbiterium z racji reformy liturgicznej w latach siedemdziesiątych XX wieku, ambonę ustawiono bliżej ołtarza posoborowego.

Opis

Przyścienna ambona składa się z kosza umieszczonego pierwotnie na wyższym filarze, zaplecku i baldachimu. Kosz ambony wykonano na rzucie ośmioboku, wspierając go na cokole na rzucie kwadratu przechodzącego w ośmiobok, rozszerzający się ku górze. Kosz jest artykułowany za pomocą pinakli z polami zamkniętymi łukiem ostrym z wpisanymi w nie ślepymi maswerskami. W polach znalazło się całopostaciowe przedstawienia Chrystusa oraz czterech ewangelistów. Dolna część została ujęta fryzem utworzonym z maswerków, a górna zwieńczona profilowanym parapetem. Zaplecek, opinający filar arkady tęczowej zdobi pole zamknięte łukiem ostrym z wkomponowanym ślepym maswerkiem. W ściance zaplecka usytuowano krzyż o ramionach zakończonych trójlistnie, na tle którego znajduje się korona z krzyżującymi się palmami. W górnej części zaplecka umieszczono napis: ,,ANUNTIO VOBIS / GAUDIUM MAGNUM”. Baldachim wykonano na rzucie ośmioboku z gołębicą Ducha Świętego na podniebieniu. Wieńczy go figura Chrystusa z barankiem na ramionach. Ambona utrzymana jest w brązowo-czerwono-zielonej tonacji kolorystycznej. Dekoracja architektoniczna i ornamenty są złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Tyrolska ambona w Gierałtowicach stanowi ciekawy przykład snycerstwa początku XIX wieku inspirowanego w duchu historycyzmu stylistyka gotycką. Podobie jak wykonywane w tym samym duchu retabula ołtarzowe z tego czasu, także i tu widoczne jest zamiłowanie do dekoracyjności oraz troska o właściwy przekaz ideowy, wyrażający się w przedstawieniu Chrystusa nauczającego oraz jako Dobrego Pasterza, jak również ewangelistów, których przekaz jest czytany i wyjaśniany z tego miejsca. Sprowadzona z Tyrolu ambona mogła być wzorem dla ambony w niedalekim kościele św. Andrzeja w Osieku, wykonanej w 1923 roku przez lokalnego snycerza Stanisława Durańczyka z Łazów.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ambona została poddana konserwacji w latach 1984-1986. Prace powtórzono w 2007 roku przy okazji całościowego remontu kościoła.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 461;
A. Hałatek, B. Jania, Świątynie Osieka, Osiek 2008, s. 20-21.

Streszczenie

Ambona została zamówiona przez ówczesnego proboszcza ks. Jana Foxa w pracowni Ferdinanda Stufflessera w St. Urlich Groden w Tyrolu w 1909 roku wraz z nastawą ołtarza głównego. Pierwotnie wisiała na północnej ścianie nawy bliżej jej środka, po przekształceniu wnętrza prezbiterium z racji reformy liturgicznej w latach siedemdziesiątych XX wieku, ambonę ustawiono bliżej ołtarza posoborowego.