ołtarz boczny św. Antoniego z Padwy (Miłosierdzia Bożego)

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Szaflary
Miejscowość
Szaflary
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Biały Dunajec
Parafia
Św. Andrzeja Apostoła
Miejsce przechowywania
nawa kościoła
Identyfikator
DZIELO/14393
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
lata 1888-1889
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno modrzewiowe, cięcie, prace stolarskie, rzeźbienie, bejcowanie, polichromowanie, złocenie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Nastawę z drewna modrzewiowego wykonał Wit Wisz w latach 1888-1889. W centrum umieszczono rzeźbę św. Antoniego z Padwy, natomiast na dwóch zasuwach obraz przedstawiający niewiasty idące do z Golgoty oraz obraz Miłosierdzia Bożego autorstwa Adolfa Hyły (zm. 1965). Po kanonizacji św. Siostry Faustyny Kowalskiej w 2000 roku w zwieńczeniu znalazło się jej przedstawienie. Wtedy też zmieniono wezwanie ołtarza na Miłosierdzia Bożego.

Opis

Przyścienną nastawę architektoniczną, trójosiową wykonano z drewna modrzewiowego. Jest to konstrukcja jednokondygnacyjna w formie łuku triumfalnego ze zwieńczeniem, ustawiona na dwustrefowym cokole. Stipes ołtarzowy uzyskał formę leżącego prostopadłościanu flankowanego po bokach spływami wolutowymi. W stipesie od przodu we wnęce pomiędzy dwoma pilastrami podtrzymującymi mensę umieszczono płaskorzeźbę z przedstawieniem Mojżesza wyprowadzającego wodę ze skały. Trzony pilastrów ozdobiono płaskorzeźbionym i złoconym ornamentem roślinnym. Na mensie na osi ustawiono
tabernakulum w formie leżącego prostopadłościanu o ściętych narożach, na niskim cokole, z profilowanym, niewielkim gzymsem, flankowanym na narożach pilastrami. Ścianka frontowa obwiedziona została rzędem złoconych okręgów. Na drzwiczkach umieszczono symbol Opatrzności Bożej od góry ujęte półkolistym łukiem. Oś środkową nastawy wydzielają dwie kolumny o kapitelach kompozytowych i kanelowanych trzonach dźwigających wydłużone imposty. Kolumny zostały połączone nad polem środkowym fryzem i gzymsem. Pole środkowe wypełnia nisza w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym z arkaturą z figurą św. Antoniego Padwy oraz dwoma obrazami na zasuwach - "Niewiasty idące z Golgoty" oraz "Miłosierdzie Boże". W osiach zewnętrznych usytuowano niższe flankowane kanelowanymi kolumnami z kapitelami kompozytowymi, podtrzymującymi imposty połączone nad polem fryzem i gzymsem. Nisze uzyskały kształt stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym z arkaturą z figurami apostołów św. Piotra i św. Pawła. Ponad niszami na belkowaniu usytuowano cokoły z figurami stojących aniołów ze złożonymi do modlitwy rękami. Zwieńczenie uzyskało kształt stojącego prostokąta flankowanego dwiema parami złoconych kolumienek, dźwigających imposty i gzyms nad polem środkowym wyłamanym w trójkąt. Po bokach widoczne są spływy wolutowe. Gzyms wieńczy krzyż i dwie złocone wazy. W polu zwieńczenia znajduje się rama w formie prostokąta z wpisanym owalem z obrazem św. Siostry Faustyny Kowalskiej. Ponad ramą widoczny jest chrystogram "IHS". Cokoły i imposty dekorowane zostały stylizowaną ornamentyką roślinną w postaci zwisów, kampanuli i girland. Struktura nastawy utrzymana jest w kolorze naturalnego drewna, natomiast ornamentyka, detale i profile zostały wyzłocone i wysrebrzone. Z kolei figury uzyskały naturalistyczną polichromię.

Zarys problematyki artystycznej

Nastawa ołtarza bocznego św. Antoniego, podobnie jak i głównego w Szaflarach jest bez wątpienia inspirowana renesansowymi retabulami w typie porta coeli. Wyraźnie widać tu m.in. wpływ architektonicznej struktury dawnego ołtarza głównego z katedry krakowskiej z lat 1545-1546 z fundacji biskupa Samuela Maciejowskiego, przeniesionego do kościoła w Bodzentynie przed 1728 rokiem.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ostatnią konserwację przeprowadzono na przełomie XX i XXI wieku. Ofiarę na odnowienie ołtarza św. Antoniego ż Padwy (Miłosierdzia Bożego) założyła rodzina Walusiów z USA.

Literatura

H. i S. Kozakiewiczowie, Renesans w Polsce, Warszawa 1976, s. 76-77, il. 67-70.
Sz. Tracz, Kościół parafialny św. Andrzeja w Szaflarach, Szaflary 2012, s. 18-19;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 212.

Streszczenie

Nastawę z drewna modrzewiowego wykonał Wit Wisz w 1888 roku. Jej kształt, podobnie jak ołtarz główny, inspirowany jest bez wątpienia retabulami renesansowymi, np. przeniesionym do Bodzentyna dawnym ołtarzem głównym z katedry krakowskiej z lat 1545-1546.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "ołtarz boczny św. Antoniego z Padwy (Miłosierdzia Bożego)", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-sw-antoniego-z-padwy-milosierdzia-bozego

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności