Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Według inwentarza spisanego w 1792 roku w kościele św. Jakuba znajdowały się wymagające naprawy trzy ołtarze boczne – po prawej stronie z rzeźbionym krucyfiksem, po lewej z obrazem św. Jana Chrzciciela oraz z wizerunkiem św. Anny, który najprawdopodobniej znajdował się także po lewej stronie, między bocznym wejściem a wejściem na chór. W 1800 roku burmistrz Myślenic podjął decyzję o przekształceniu budynku kościoła na magazyn aprowizacyjny dla armii. Opustoszono świątynię z całego wyposażenia poza ołtarzami. Po 10 latach zlikwidowano magazyn i rozpoczęły się prace remontowe. Z dotychczasowego wyposażenia pozostawiono jedynie ołtarz główny, natomiast boczne, już pod koniec XVIII wieku wymagające prac restauracyjnych, z uwagi na bardzo zły stan zachowania zostały zastąpione nowymi. Z ich wyposażenia zachował się jedynie wspomniany krucyfiks, który obecnie znajduje się na zewnątrz, na wschodniej ścianie kościoła. Nowe dwie nastawy boczne powstały w 1817 roku. Obrazy do nich namalował niejaki Hudasik sumptem Ignacego Kirsznera. W ołtarzu po lewej stronie umieszczono obraz św. Anny, na zasuwie zaś wizerunek Matki Boskiej Bolesnej. W drugim, po prawej stronie znalazło się przedstawienie św. Jana Chrzciciela, na zasuwie zaś obraz niewiadomego pochodzenia. Pod koniec XIX wieku podjęto kolejną decyzję o wymianie retabulów ołtarzowych w kościele św. Jakuba. Przyczyny tego nie są znane. Powodem mógł być ich zły stan zachowania – konserwacja zachowanego obrazu św. Anny wykazała, że obraz został przycięty dołem, prawdopodobnie z powodu uszkodzenia. Decyzja o likwidacji dotychczasowych ołtarzy mogła być także powodowana chęcią wymiany na nowsze i bardziej okazałe. Wykonanie nowych retabulów powierzono Witowi Wiszowi, rzeźbiarzowi z Radziszowa, który zrealizował to zlecenie w 1886 roku. Ołtarze boczne poświęcono św. Michałowi Archaniołowi po południowej stronie kościoła i św. Florianowi po północnej. Obydwa poddano renowacji w 1970 roku.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny z drewnianą mensą, po bokach ujęty uskokowo. Retabulum osadzone na niewysokim, podwójnie zryzalitowanym po bokach cokole, skrajne partie ustawione ukośnie. Część środkowa w formie półkoliście zamkniętej arkady wspartej na parze kolumn i ujętej parą pilastrów. Całość wieńczy wyłamujące się w części środkowej belkowanie. Zwieńczenie ujmuje para kolumn osadzonych na niewielkich cokołach i wspierających gzyms w kształcie trójkątnego przyczółka. Pola uskokowych boków ołtarza zdobią motywy S-kształtnych, ulistnionych wolut, pole antepedium wypełnia fryz arkadkowy. Partie cokołu retabulum zdobią motywy rozet. W kapitelach kolumn jest dekoracja w formie uskrzydlonych główek anielskich. Łuk arkady zdobi ażurowy fryz arkadkowy, natomiast górne pola tej części retabulum motywy czwórliści i S-kształtnych, ulistnionych wolut. Zarówno środkową część retabulum, jak i zwieńczenie ujmują po bokach pary ażurowych uszaków w formie wici roślinnej. W polu przyczółka jest płaskorzeźbiona promienista gloria z monogramem maryjnym pośrodku. Szczyt zwieńczenia w formie krzyża. Pole arkady części środkowej retabulum wypełnia płaskorzeźbiona sylwetka św. Michała Archanioła, natomiast po bokach, na tle pilastrów została ustawiona para figur św. Katarzyny Aleksandryjskiej po prawej stronie i św. Andrzeja po lewej. Pole zwieńczenia w kształcie zbliżonym do kwadratu, ujęte szerokim obramieniem zdobionym ażurowym ornamentem w formie S-kształtnych, ulistnionych wolut. W środku jest tondo z płaskorzeźbionym wizerunkiem św. Jana Chrzciciela.
Struktura retabulum utrzymana w kolorze drewna, trzony kolumn i część detali architektonicznych marmoryzowane.

Zarys problematyki artystycznej

Twórcą zespołu ołtarzy w kościele św. Jakuba w Myślenicach jest Wincenty Wisz, który używał skróconej formy imienia – Wit. Urodził się 7 października 1847 w Krasnym, a zmarł 21 grudnia 1930 w Radziszowie i został pochowany na miejscowym cmentarzu. 25 grudnia 1883 poślubił Małgorzatę Góralik, mieszkankę Radziszowa, z którą miał trzech synów Stanisława, Mariana i Bolesława. Artysta tworzył głównie sztukę sakralną, wykorzystując zarówno drewno, głównie lipę, jak i kamień – piaskowiec i wapień. Bogata struktura wykonywanych przez Wisza retabulów często nawiązywała do cech stylowych dawnych epok – od romanizmu po klasycyzm. Było to zjawisko szeroko spotykane w realizacjach dziewiętnastowiecznych warsztatów rzeźbiarskich specjalizujących się w sztuce sakralnej i określa się je mianem neostylów. Zdobiące retabula Wisza sylwetki postaci charakteryzują poprawność anatomiczna, subtelny dynamizm dzięki zastosowanemu kontrapostowi, miękki modelunek, charakterystyczny układ drapowań tkanin, a także dbałość o detal wyrażona lekkością, płynnością i starannością wykonania. Twarze rzeźbionych przez Wisza postaci pozostają pod wpływem klasycznego kanonu piękna, artysta często także nadawał im rysy znanych mu osób (np. twarz jednego z doktorów Kościoła na parapecie chóru w kościele św. Jakuba w Myślenicach jest portretem ówczesnego proboszcza). Jego realizacje stanowią wyposażenie kościołów m.in. w Radziszowie, św. Józefa na krakowskim Podgórzu, Najświętszej Marii Panny w Krakowie (ambona). Dla kościoła św. Jakuba w Myślenicach Wit Wisz wykonał ołtarz główny i dwa boczne oraz ambonę i niezachowany chór.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Literatura

https://parafiaradziszow.pl/radziszowianin-z-wyboru/

Streszczenie

Struktura ołtarzy bocznych w kościele św. Jakuba w Myślenicach została wykonana w 1886 roku przez Wita Wisza. Forma retabulów utrzymana jest w popularnym w XIX wieku nurcie neostylów.