Mojżesz

Dzieje zabytku

Rzeźba powstała zapewne wraz z całą nastawą ołtarzową w pierwszej ćwierci XVIII wieku. Ołtarz Przemienienia Pańskiego odnotowano w aktach wizytacji biskupiej z 1728 roku jako „nowy”.

Opis

Rzeźba przedstawiająca proroka Mojżesza, ścięta z tyłu, drążona. Prorok ustawiony na niskim cokole w formie posrebrzonego obłoku. Ukazany jest frontalnie w delikatnym kontrapoście z lewą nogą ugiętą w kolanie i z rękami wyciągniętymi szeroko w boki, z głową skierowaną w lewo i uniesioną do góry. W prawej dłoni trzyma tablice Dekalogu. Twarz podłużna z długim nosem, otwartymi ustami i zmarszczonymi łukami brwiowymi; okolona długą, ciemną brodą i średniej długości włosami, zasłaniającymi uszy i uformowanymi nad czołem w dwa rogi. Ubrany jest w długą, czerwoną suknię z kołnierzem, przewiązaną w talii, obficie drapowaną oraz zielony płaszcz z fioletową podszewką, zawinięty wokół lewego ramienia; na stopach ma założone pełne, brązowe buty. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała jest naturalistyczna, policzki zaczerwienione.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła w Nowym Targu nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów rzeźb proroków Mojżesza i Eliasza z nastawy ołtarzowej Przemienienia Pańskiego. Figury powstały w pierwszej ćwierci XVIII wieku i są ideowo ściśle związane z tytułem ołtarza. Nawiązują do wydarzenia z życia Chrystusa, które odbyło się na górze Tabor w obecności apostołów: św. Piotra, św. Jakuba Starszego i św. Jana Ewangelisty, opisanego na kartach Ewangelii św. Mateusza: „Po sześciu dniach Jezus wziął z sobą Piotra, Jakuba i brata jego Jana i zaprowadził ich na górę wysoką, osobno. Tam przemienił się wobec nich: twarz Jego zajaśniała jak słońce, odzienie zaś stało się białe jak światło. A oto im się ukazali Mojżesz i Eliasz, którzy rozmawiali z Nim. Wtedy Piotr rzekł do Jezusa: «Panie, dobrze że tu jesteśmy; jeśli chcesz postawię tu trzy namioty: jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza». Gdy on jeszcze mówił, oto obłok świetlany osłonił ich, a z obłoku odezwał się głos: «To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie!». Uczniowie, słysząc to upadli na twarz i bardzo się zlękli. A Jezus zbliżył się do nich, dotknął ich i rzekł: «Wstańcie, nie lękajcie się!». Gdy podnieśli oczy, nikogo nie widzieli, tylko samego Jezusa” (Mt 17, 1-8). Mojżesz był prorokiem, żył prawdopodobnie w XIII wieku p.n.e. Jako niemowlę, w czasie rzezi niewiniątek, został uratowany przez córkę faraona i wychował się na dworze królewskim. Gdy dorósł przewodził Izraelitom w drodze do Ziemi Obiecanej. W ikonografii przedstawiany jest, tak jak w nowotarskiej rzeźbie, z tablicami Dekalogu, które otrzymał od Boga podczas wędrówki z ludem przez pustynię. Na głowie ma rogi, podobnie jak w słynnej rzeźbie Michała Anioła w bazylice św. Piotra w Okowach w Rzymie. Atrybut ten wywodzi się z omyłkowego tłumaczenia hebrajskiego słowa „qaran”, które oznacza „promienować”, ale również „wypuszczać rogi” (twarz proroka miała promieniować podczas rozmowy z Bogiem). Święty Hieronim, tworząc tłumaczenie Wulgaty, wybrał jednak drugi przekład.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, od tyłu widoczny drewniany stelaż.

Streszczenie

W dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła w Nowym Targu nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów rzeźb proroków Mojżesza i Eliasza z nastawy ołtarzowej Przemienienia Pańskiego. Figury powstały w pierwszej ćwierci XVIII wieku i są ideowo ściśle związane z wezwaniem ołtarza.

Bibliografia