Matka Boska z Dzieciatkiem (tzw. Bachowicka)

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Spytkowice
Miejscowość
Bachowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Zator
Parafia
Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bachowicach
Tagi
ikonografia chrystologiczna malarstwo religijne malarstwo XIX wieku
Miejsce przechowywania
kaplica cmentarna
Identyfikator
DZIELO/24852
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XIX – początek XX wieku (przed 1904 rokiem)
Fundator
ksiądz Franciszek Gołba
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
olej na płótnie; blacha wycinana, trybowana, kameryzowana, złocona
Autor noty katalogowej
Justyna Kuska
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Obraz przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem oraz ołtarz, w którym dzieło jest umieszczone, dla bachowickiej świątyni ufundował ksiądz Franciszek Gołba. Wspomina o tym w spisywanej przez siebie kronice parafialnej: „Ołtarz i obraz Matki Boskiej w kaplicy ufundował Ks. Gołba Franciszek ku uczczeniu pamięci swych rodziców Jana Gołby i Marji z Makowskich. Obraz nabyłem od pp. Lowkowiczów w Krakowie. Malował go Eljasz Radzikowski a cyzelował jeden z najlepszych cyzelerów w Polsce Lowkowicz. Plan do ołtarza wykonał Erwin Czerwenko, profesor rysunków w gimnazjum św. Anny w Krakowie, a robotę stolarską Szewczyk, stolarz w sąsiedniej Laskowej”. Kronikarz nie podał dokładnej daty przekazania daru bachowickiej świątyni, można jednak przypuszczać, że nastąpiło to wkrótce po ukończeniu budowy kościoła tj. po 1925 roku. Erwin Czerwenka, który zaprojektował ołtarz Matki Boskiej, pracował jako nauczyciel rysunku w gimnazjum św. Anny do 1930 roku, można więc sprecyzować, że został on wykonany po 1925 a przed 1930 rokiem. W 1939 roku ołtarz Matki Boskiej wraz z umieszczonym w nim obrazem zostały odnowione przez malarza i rzeźbiarza Józefa Ryłkę. Wówczas zmieniono m.in. polichromię nastawy oraz przerzeźbiono kolumny ujmujące mensę.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta ujęty szeroką, akantową ramą z umieszczoną w górnej części, w osi obrazu, stylizowaną tarczą mieszczącą monogram maryjny. W centrum kompozycji przedstawiona Matka Boska z Dzieciątkiem. Maria ukazana frontalnie, w popiersiu. W prawej ręce Maria trzyma jabłko królewskie obwiedzione koroną cierniową i zwieńczone krzyżem, lewą ręką podtrzymuje Dzieciątko Jezus. Głowa Marii jest skierowana na wprost, owalna twarz ma regularne rysy. Oczy są duże, niebieskie, nos wydatny, prosty. Niewielkie usta zaznaczone są karminem. Wokół głowy Marii widnieje nimb promienisty oraz wieniec z 12 gwiazd, na głowie postaci znajduje się korona wysadzana kamieniami szlachetnymi, zwieńczona krzyżem. Postać jest ubrana w dekorowaną ornamentem roślinnym suknię oraz obszerny płaszcz z ciężkiej tkaniny dekorowanej motywami kwiatowymi, wykończony dodatkowo lamówką i spięty pod szyją ozdobną broszą. Głowa Marii okryta luźno udrapowaną wokół szyi chustą z motywem gwiazd. Dzieciątko ukazane całopostaciowo, w pozycji siedzącej, w trzech czwartych zwrócone w prawo. Prawą ręką błogosławi, lewą wspiera na księdze. Twarz Jezusa okrągła z wyraźnie zaznaczonym rumieńcem oraz dużymi, jasnymi oczami i prostym nosem. Wokół głowy ukazany nimb promienisty, a na głowie bogato wysadzana kamieniami szlachetnymi korona zwieńczona krzyżem. Dzieciątko ubrane w tunikę z długimi rękawami dekorowaną motywem roślinnym. Tło obrazu jest jednolicie czerwone, wyłożone aksamitną tkaniną. Na postaci Marii i Dzieciątka nałożono blaszane, złocone sukienki, odkrywające twarze oraz dłonie i stopy (w przypadku Jezusa) postaci.

Zarys problematyki artystycznej

Autor kroniki parafii w Bachowicach i jednocześnie fundator ołtarza Matki Boskiej, ksiądz Franciszek Gołba podaje, że twórcą omawianego dzieła jest „Eljasz Radzikowski”. Nie sprecyzował on jednak czy chodzi o Wojciecha Eljasza-Radzikowskiego czy jego syna, również malarza, Walerego Eljasza-Radzikowskiego. Pierwszy z wymienionych artystów malował niemal wyłącznie obrazy o tematyce religijnej, wykonywane dla krakowskich kościołów, m.in. kościoła św. Piotra i Pawła, kościoła św. Katarzyny czy klasztoru Misjonarzy. Wydaje się, że to jemu należy przypisać autorstwo obrazu. Walery Eljasz-Radzikowski zasłynął głównie obrazami o tematyce historycznej, dziełami obrazującymi krajobrazy Tatr i widoki Krakowa, portretami oraz malowidłami ściennymi o tematyce religijnej. Wizerunek Matki Boskiej jest z pewnością starszy od nastawy, w której został umieszczony. Ołtarz według projektu Erwina Czerwenki wykonano w stylu neobarokowym po 1925 a przed 1930 rokiem. Obraz powstał zapewne w drugiej połowie XIX lub na początku XX wieku (przed 1904 rokiem, kiedy zmarł Wojciech Eljasz-Radzikowski).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Ołtarz był odnawiany w 1939 roku przez Józefa Ryłkę.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz ołtarz, w którym dzieło jest umieszczone, ufundował ksiądz Franciszek Gołba. Nastawę wzniesiono w stylu neobarokowym według projektu Erwina Czerwenki zapewne po 1925 a przed 1930 rokiem. Wizerunek Matki Boskiej autorstwa Wojciecha Eljasza, krakowskiego malarza specjalizującego się w malarstwie o tematyce religijnej, ksiądz Gołba zakupił w Krakowie. Dzieło mogło powstać w drugiej połowie XIX lub na początku XX wieku (przed 1904 rokiem, kiedy zmarł Eljasz).

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Justyna Kuska, "Matka Boska z Dzieciatkiem (tzw. Bachowicka)", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-z-dzieciatkiem-tzw-bachowicka

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności