Matka Boska z Dzieciątkiem

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Tomice
Miejscowość
Radocza
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wadowice Północ
Parafia
Przemienienia Pańskiego
Tagi
jabłko malarstwo XVIII wieku Matka Boska z Dzieciątkiem
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/13670
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
początek XVIII wieku
Technika i materiał
olej na desce jodłowej, blacha metalowa, szlifowane kamienie, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 104 cm
wysokość – 172 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 110 cm
Szerokość bez ramy – 80 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Nieznane są dzieje wizerunku Matki Boskiej w Radoczy. Prawdopodobnie powstał na początku XVIII wieku. W aktach wizytacji z 1728 roku zanotowano srebrną sukienkę i koronę oraz wota zawieszone przy obrazie Matki Boskiej. Najwięcej wotów pochodzi jednak z początku XX wieku, wcześniejsze zostały zapewne zrabowane lub zarekwirowane przez zaborców.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamknięty łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami, przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem. Maria została ukazana w półpostaci z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku, z jabłkiem w prawej dłoni (przysłoniętym sukienką), z głową delikatnie przechyloną na lewe ramię i wzrokiem skierowanym na widza. Twarz Marii o delikatnych rysach z drobnymi ustami, długim nosem i zarumienionymi policzkami. Dzieciątko ukazane jest w pozycji siedzącej, zwrócone trzy czwarte w prawo, prawą rączką czyni gest błogosławieństwa, lewą opiera na księdze. Twarz Dzieciątka owalna, pełna z długim nosem i półkolistymi łukami brwiowymi, policzki silnie zarumienione. Na postacie Marii i Dzieciątka nałożone są metalowe, złocone i srebrzone sukienki, dekorowane w motywy floralne, a także korony w typie zamkniętym. Karnacje blade. Całość ukazana jest na ciemnym tle, w którym wyróżniają się promieniste, złocone nimby wokół głów Marii i Dzieciątka. Obraz umieszczony na niebieskim tle, obwiedzionym wiązkami metalowych, złoconych promieni oraz zawieszonych wotów. Rama drewniana, profilowana złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w kościele w Radoczy jest prawdopodobnie jedną z wielu kopii gotyckiego wizerunku Matki Boskiej Opolskiej, który pochodzi z Piekar, a obecnie znajduje się w bazylice katedralnej Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu. Oryginał ukazuje Matkę Boską w typie Hodegetrii italsko-bizantyńskiej. Oba wizerunki przedstawiają podobny układ kompozycji, ułożenia gestów postaci i drapowania ich szat. Maria ma nałożony ciemnoszmaragdowy maforion z wąską, złotą lamówką, spod którego wystaje nad czoło rąbek białej tkaniny. Najbardziej interesującym elementem obu dzieł jest trzymane w dłoni przez Matkę Boską jabłko. Owoc ten pojawia się również na innych wizerunkach maryjnych w Polsce, jednak o nieco innym układzie kompozycji. Wizerunki maryjne z tym owocem znajdują się również w kościele Narodzenia NMP w Biechowie, kościele Karmelitów w Krakowie, w kościele NMP i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich i w kościele Narodzenia NMP w Woli Gułowskiej (na Lubelszczyźnie).

Jabłko jest złożonym symbolem nawiązującym do wielu aspektów: wieczności, całości, Ziemi, nieśmiertelności, dziecka, wiosny, początku, końca, śmierci, mądrości, wiedzy, wtajemniczenia, obecności boskiej, odkupienia, władzy królewskiej, miłości, ale też grzechu, pokusy i niebezpieczeństwa. W Biblii z wyjątkiem kilku miejsc, w których nie wiadomo o jakich jabłkach mowa (grec. melon i łac. malum oznaczają zarówno „jabłko”, jak i „większy owoc”), wspomina się o jabłkach granatu. Również w historii kuszenia Ewy przez węża (Rdz 3,1-6) jest mowa tylko o „owocu z drzewa”. Późniejsza tradycja przypisała jednak rolę zakazanego i skosztowanego przez pierwszych rodziców owocu – jabłku, jako symbolowi grzechu. W symbolice chrześcijańskiej jabłko w ręku Chrystusa jest atrybutem odkupienia grzechu pierworodnego i podobnie w ręku Marii jest oznaczeniem jej prefiguracji, jako nowej Ewy. Jabłko i jabłoń wielokrotnie pojawiają się w pismach ojców Kościoła. Szczególnego znaczenia nabiera cień jabłoni, znanej również na obrazach w malarstwie polskim, gdzie Kościół jako Oblubienica zasiada pod cieniem drzewa, na którym zawieszony jest jak na krzyżu Chrystus. Przykład takiego obrazu znajduje się na balustradzie chóru muzycznego w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Nowym Targu i opatrzony jest napisem „Pod cieniem tego, którego pragnęłam usiadłam / Cant 2.” malowany na podstawie grafiki z drzewem jabłoni. Święty Ambroży pisał: „Przybity do krzyża, wisząc jak jabłko na drzewie, Chrystus wydawał miły zapach odkupienia świata. Usunął przykry odór grzechu, a wylał życiodajny olejek […]. Ale jabłko nie tylko wydziela miłą woń, lecz jest także słodkim pokarmem. Tym słodkim pokarmem jest więc Chrystus.”




Streszczenie

Nieznane są dzieje wizerunku Matki Boskiej w Radoczy. Prawdopodobnie powstał na początku XVIII wieku. Obraz jest zapewne jedną z wielu kopii gotyckiego wizerunku Matki Boskiej Opolskiej, który pochodzi z Piekar, a obecnie znajduje się w bazylice katedralnej Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu. Oryginał ukazuje Matkę Boską w typie Hodegetrii italsko-bizantyńskiej. Oba wizerunki przedstawiają podobny układ kompozycji, ułożenia gestów postaci i drapowania ich szat, a najbardziej interesującym elementem obu dzieł jest trzymane w dłoni przez Matkę Boską jabłko. Owoc ten pojawia się również na innych wizerunkach maryjnych w Polsce, jednak o nieco innym układzie kompozycji. Wizerunki maryjne z tym owocem znajdują się również w kościele Narodzenia NMP w Biechowie, kościele Karmelitów w Krakowie, w kościele NMP i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich i w kościele Narodzenia NMP w Woli Gułowskiej (na Lubelszczyźnie).



Bibliografia

Grażyna od Wszechpośrednictwa Matki Bożej, Gizela od Niepokalanego Serca Maryi, "Przewodnik po sanktuariach maryjnych. Z dawna Polski Tyś Królową. Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1999", Szymanów 1999
Forstner Dorothea, "Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon", Warszawa 1990
Cirlot Juan Eduardo, "Słownik symboli", Kraków 2006

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Jak cytować?

Maria Działo, "Matka Boska z Dzieciątkiem", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-z-dzieciatkiem-61

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności