Matka Boska Niepokalanie Poczęta

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Stryszawa
Miejscowość
Krzeszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Sucha Beskidzka
Parafia
Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
Tagi
Bractwo św. Anny Matka Boska Niepokalanie Poczęta
Miejsce przechowywania
strych
Identyfikator
DZIELO/12380
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
XVII/XVIII wiek
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 65 cm
wysokość – 136 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa 4.0

Dzieje zabytku

Pierwotnie obraz znajdował się w ołtarzu bocznym Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w poprzednim kościele w Krzeszowie (św. Katarzyny), zbudowanym w latach 1613-1615 z fundacji Piotra Komorowskiego. W źródłach archiwalnych zapisano informacje o dwóch, kolejno wystawionych ołtarzach pod wezwaniem Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Pierwszy, starszy jest wzmiankowany w aktach wizytacji biskupich z lat 1729 i 1748 roku. Drugi, nowy odnotowano w kronice Bractwa św. Anny pod datą 1777: „Anno D[omi]ni 1777 [?] 11. Junij. Przez JX Antoniego Rutkiewicza Kanonika Regularnego Laterańskiego na ten czas [?] Sprawiony i Wystawiony Ołtarz Nowÿ, Sumptem własnym Niepokalanie Poczęteÿ Matki Boskiey Naświętszey Maryi Panny”. Obraz Niepokalanej przeniesiono do nowo wystawionego kościoła w latach 1901-1903 pod wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i następnie odnowiono w 1951 roku. Obecnie obraz znajduje się na strychu kościoła.

Opis

Obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w kształcie stojącgo prostokąta, zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami. W centrum kompozycji stoi na półksiężycu Matka Boska w delikatnym kontrapoście, z prawą nogą ugiętą w kolanie, z dłońmi złączonymi na wysokości piersi i z głową przechyloną na prawe ramię. Ma owalną twarz, z długim i prostem nosem, z małymi ustami i przymkniętymi oczami oraz zarumienione policzki. Jej głowę okalają brązowe włosy, spływające na plecy. Maria ubrana jest w długą, czerwoną suknię z długimi rękawami, przewiązaną w pasie, białą chustę przy szyi i błękitny płaszcz przerzucony jednym końcem przez lewą rękę, rozwiany w pozostałych fragmentach podmuchami wiatru. Na stopach ma założone sandały, a jej głowę okala wieniec z 12 gwiazd. Księżyc pod stopami Marii zwrócony jest rogami ku górze, oparty na niebieskim globie ziemskim, na którym znajduje się wąż z jabłkiem w pysku. W górnej części kompozycji znajduje się gołębica Ducha Świętego, od której odchodzą promienie. Poniżej, po bokach obrazu są uskrzydlone główki aniołków. Tło jednolite, jasnobrązowe. Rama drewniana, profilowana, złocona, zdobiona na bokach pojedynczymi rocaille'ami.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą, która została ukazana w tradycyjnej konwencji ikonograficznej, w nawiązaniu do słów z Apokalipsy św. Jana „I wielki znak ukazał się na niebie: Niewiasta w słońce obleczona, I księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu” (Ap 12,1). Temat ten był często popularny w polskiej sztuce sakralnej w XVII i XVIII wieku. Symbolika księżyca pod stopami Marii jest wieloznaczna. Przeważnie tłumaczy się go jako symbol zła. Według komentatorów Apokalipsy rogi księżyca powinny być skierowane ku dołowi, gdyż oświetlało go z góry słońce, w które odziana jest Niewiasta. Zwykle jednak, ze względów kompozycyjnych artyści kierowali je ku górze, podobnie jak na obrazie w kościele w Krzeszowie. Wąż z jabłkiem w pysku umieszczony pod stopami Marii ma oznaczać szatana z Księgi Rodzaju, który pojawia się również na kartach Apokalipsy św. Jana: „I został strącony wielki Smok, Wąż starodawny, który się zwie diabeł i szatan” (Ap 12,9). Wąż ten trzyma w pysku jabłko – symbol grzechu pierworodnego. Obraz jest kopią wizerunku Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z drugiej połowy XVIII wieku, znajdującego się w kościele św. Anny w Krakowie, od którego odróżnia go glob ziemski umieszczony w miejscu smoka na pierwowzorze. Obraz krzeszowski otacza rokokowa rama, która zapewne powstała wraz z budową nowej nastawy ołtarzowej w 1777 roku, wzmiankowanej w kronice Bractwa św. Anny.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny, widoczne przybrudzenia oraz liczne dziury w płótnie; ubytki warstwy malarskiej, spłowiały werniks, rama spróchniała, ślady po drewnojadach.

Streszczenie

Obraz „Matka Boska Niepokalanie Poczęta” powstał na przełomie XVII/XVIII wieku i został umieszczony w ołtarzu o tym samym wezwaniu w kościele św. Katarzyny w Krzeszowie. Po rozbiórce kościoła obraz przeniesiono do nowo wybudowanej świątyni Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krzeszowie, która została wybudowana w latach 1901-1903. Matka Boska Niepokalanie Poczęta została ukazana w tradycyjnej konwencji ikonograficznej, w nawiązaniu do słów z Apokalipsy św. Jana. Symbolika księżyca pod stopami Marii jest wieloznaczna. Przeważnie tłumaczy się go jako symbol zła. Według komentatorów Apokalipsy rogi księżyca powinny być skierowane ku dołowi, gdyż oświetlało go z góry słońce, w które odziana jest Niewiasta.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Szablowski Jerzy, "Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, t. 3: Powiat żywiecki", Warszawa 1948
Biernacka Małgorzata, "Niepokalane Poczęcie" , [w:] "Maryja Matka Chrystusa" , Warszawa 1987 , s. 27-93

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Jak cytować?

Maria Działo, "Matka Boska Niepokalanie Poczęta", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-niepokalanie-poczeta-13

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności